Θα μπορούσαν πραγματικά ΗΠΑ και Ρωσία να ξεκινήσουν πόλεμο για την Ουκρανία;



Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ οδεύουν σε πόλεμο με τη Ρωσία για την Ουκρανία; Ανεξάρτητα από το τι κάνει ή δεν κάνει η Μόσχα, εάν η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες βασίσουν τις πολιτικές τους σε ρεαλιστικούς, λογικούς παράγοντες, η απάντηση θα είναι όχι και η δυτική ασφάλεια θα είναι εξασφαλισμένη. Ωστόσο, εάν οι αποφάσεις βασίζονται στο συναίσθημα και τη ύβρι, ο πόλεμος είναι πολύ πιθανό.

του  Daniel Davis* 

Την Τετάρτη, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν προειδοποίησε με ασυνήθιστα αυστηρούς όρους για μια πιθανή εισβολή στην Ουκρανία από τη Ρωσία, η οποία, όπως είπε, θα ήταν «σοβαρό λάθος». Την Πέμπτη, ο Ντμίτρι Πολυάνσκι, αναπληρωτής πρεσβευτής της Ρωσίας στον ΟΗΕ, απάντησε πως η Μόσχα δεν είχε ποτέ σκεφτεί μια εισβολή στην Ουκρανία και ποτέ δε θα σκεφτόταν, εκτός εάν προκληθεί από την Ουκρανία - «ή από κάποιον άλλο».

Πριν αυτός ο πόλεμος λέξεων κλιμακωθεί σε πραγματικό πόλεμο πυροβολισμών, η Ουάσιγκτον, η Μόσχα και οι Βρυξέλλες πρέπει να αποκλιμακώσουν τις εντάσεις και να χαλαρώσουν τη ρητορική τους.

Μια στρατιωτική σύγκρουση για την Ουκρανία θα έβλαπτε τα συμφέροντα όλων των μερών – και στη χειρότερη περίπτωση – θα έβγαινε εκτός ελέγχου σε μια καταστροφική πυρηνική αντιπαράθεση.

Αμερική και ΝΑΤΟ εναντίον Ρωσίας στην Ουκρανία: Μια σύντομη ιστορία

Αυτή η τεταμένη κατάσταση στο έδαφος και στις δύο πλευρές των συνόρων της Ουκρανίας έχει δημιουργηθεί εδώ και αρκετό καιρό.

Το σημείο εκκίνησης για την τρέχουσα τεταμένη κατάσταση ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2008 όταν το ΝΑΤΟ αποδέχθηκε επισήμως την Ουκρανία και τη Γεωργία στο σχέδιο δράσης του για ένταξη, το οποίο υποσχέθηκε ενδεχόμενη ένταξη και στις δύο χώρες, φέρνοντας τη συμμαχία του ΝΑΤΟ απευθείας στα σύνορα της Ρωσίας. Δύο μήνες νωρίτερα, ο Πούτιν είχε προειδοποιήσει ότι η Ρωσία «θα έπρεπε να στρέψει τα επιθετικά πυραυλικά της συστήματα στην Ουκρανία» εάν το Κίεβο ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Μία εβδομάδα μετά την ανακοίνωση του ΝΑΤΟ, ο Αρχηγός του Επιτελείου των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Γιούρι Μπαλουγιέφσκι, προειδοποίησε δυσοίωνα πως εάν η Ουκρανία ή η Γεωργία ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, «η Ρωσία θα λάβει [στρατιωτικά] μέτρα με στόχο τη διασφάλιση των συμφερόντων της κατά μήκος των συνόρων της». Λιγότερο από τέσσερις μήνες αργότερα η Ρωσία αντιμετώπισε την απειλή και εισέβαλε σε τμήματα της Γεωργίας, προσαρτώντας αργότερα τις επαρχίες της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας.

Το Φεβρουάριο του 2014 Ουκρανοί διαδηλωτές ανέτρεψαν τον φιλικό προς τη Μόσχα ηγέτη Βίκτορ Γιανουκόβιτς επειδή απέρριψε την στενότερη ένταξη με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ρωσία στήριξε την κυβέρνηση Γιανουκόβιτς. Η Δύση στήριξε τους διαδηλωτές. Εκμεταλλευόμενος το χάος – όπως είχε κάνει έξι χρόνια νωρίτερα στη Γεωργία – ο Πούτιν κατέλαβε τον έλεγχο και αργότερα προσάρτησε νόμιμα ένα τμήμα της Ουκρανίας,  την Κριμαία.
Ένα μήνα αργότερα, Ρώσοι που υποστηρίζονται από το Κρεμλίνο στη νοτιοανατολική Ουκρανία επαναστάτησαν κατά της κυβέρνησής τους και διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους από την Ουκρανία, γεγονός που πυροδότησε έναν αυτονομιστικό πόλεμο που εξακολουθεί σε αργό tempo. Σε απάντηση στις απροκάλυπτες δηλώσεις υποστήριξης του Προέδρου Ομπάμα προς την Ουκρανία, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών για τη Ρωσία Βλαντιμίρ Τίτοφ είπε ότι οποιαδήποτε περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα σύνορα της Ρωσίας θα θεωρηθεί ως «επίδειξη εχθρικών προθέσεων». Τα πράγματα σιγοβράζουν σε χαμηλή φωτιά μέχρι τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους.

Στο τελικό ανακοινωθέν που εκδόθηκε στο τέλος της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ του 2021, οι ηγέτες της συμμαχίας επανέλαβαν ότι όπως είχαν υποδείξει προηγούμενες δηλώσεις, «η Ουκρανία θα γίνει μέλος της Συμμαχίας με το Σχέδιο Δράσης Μέλους». Μέρες αργότερα, όπως είχε κάνει το 2008, το Κρεμλίνο προειδοποίησε πως η είσοδος της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ήταν μια «κόκκινη γραμμή» που θα οδηγούσε σε απροσδιόριστες ενέργειες. 

Αγνοώντας τη Μόσχα, οι Βρυξέλλες ανακοίνωσαν τον Αύγουστο ότι ως απάντηση «στη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας, το ΝΑΤΟ ενίσχυσε την υποστήριξή του για τη δημιουργία κι ανάπτυξη ικανοτήτων στην Ουκρανία». Σε απάντηση, ο Πούτιν είπε και πάλι πως οποιεσδήποτε κινήσεις για την οικοδόμηση ικανότητας στην Ουκρανία θα ήταν «κόκκινη γραμμή». Νωρίτερα το 2021 η Ρωσία είχε συγκεντρώσει πάνω από 100.000 στρατιώτες κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, αλλά έκανε κάτι περισσότερο από τη στάση του σώματος. Τώρα, μετά τα σχέδια του ΝΑΤΟ για τη δημιουργία ικανοτήτων, η Ρωσία συγκεντρώνει ξανά στρατεύματα απέναντι από την Ουκρανία για έναν άγνωστο σκοπό.

Τι συμβαίνει μετά;

Χωρίς αμφιβολία, είναι προς το συμφέρον της Αμερικής για οποιοδήποτε κυρίαρχο έθνος, οπουδήποτε στον κόσμο, να παραμείνει ελεύθερο και δημοκρατικό. Η Ουάσιγκτον θέλει το Κίεβο να παραμείνει απαλλαγμένο από ρωσικές πιέσεις, στρατιωτικές ή άλλες.

Αλλά οι προτιμήσεις από μόνες τους δεν αρκούν για τη χάραξη πολιτικών. Η ψυχρή, σκληρή πραγματικότητα πρέπει να διαμορφώσει την στρατηγική μας. Η εξέταση του πόσο μακριά θα πρέπει να προχωρήσουν οι ΗΠΑ για την υποστήριξη της Ουκρανίας πρέπει να βασίζεται σε μια ακριβή αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο μπορούμε να διασφαλίσουμε καλύτερα τα συμφέροντα της Αμερικής.

Κεντρική θέση σε αυτόν τον υπολογισμό πρέπει να είναι η πρωταρχική επιταγή πως οι πρωταρχικοί μας στόχοι πρέπει να είναι η αποφυγή περιττού πολέμου με τη Ρωσία και η διατήρηση της ειρήνης στην Ευρώπη.

Είτε μας αρέσει είτε όχι, η Μόσχα θεωρεί ότι η ύπαρξη ενός στρατιωτικού μέλους του ΝΑΤΟ στα σύνορά της αποτελεί υπαρξιακή απειλή και τα στοιχεία δείχνουν πως είναι πρόθυμη να πολεμήσει για να την αποτρέψει.

Το ψυχρό, σκληρό γεγονός είναι ότι η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ και επομένως δεν έχει εγγυήσεις ασφαλείας του άρθρου 5. Δεν πρέπει να επεκτείνουμε τέτοιες εγγυήσεις.

Σήμερα, τα ρωσικά μαχητικά στρατεύματα βρίσκονται μέσα ή κοντά στη Γεωργία και την Ουκρανία. Ο Πούτιν έχει αποδείξει ότι είναι πρόθυμος να πολεμήσει για να διατηρήσει τα σύνορά του. Οι επιτακτικές υποχρεώσεις μας είναι να διαφυλάξουμε την ειρήνη στην Ευρώπη για τους συμμάχους μας στη Συνθήκη, και ο εξαναγκασμός της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι πιθανό να υπονομεύσει αυτόν τον στόχο και όχι να κάνει την Ευρώπη ασφαλέστερη.

Εάν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ πιέσουν πολύ σκληρά για να υποστηρίξουν στρατιωτικά την Ουκρανία, οι πιθανότητες για πόλεμο θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Αν αντ 'αυτού ενθαρρύνουμε το Κίεβο να κάνει ό,τι συμβιβάζεται με τη Μόσχα – διατηρώντας τις υποχρεώσεις μας βάσει του Άρθρου 5 προς τους σημερινούς εταίρους της συνθήκης του ΝΑΤΟ – τότε δε θα υπάρξει πόλεμος. Εάν αγνοήσουμε την πραγματικότητα και πιέσουμε στην προσπάθεια να επιτύχουμε το αποτέλεσμα που προτιμάμε, οι πιθανότητες πολέμου με τη Ρωσία αυξάνονται σε επικίνδυνα επίπεδα.

*Ο Ντάνιελ Λ. Ντέιβις είναι Ανώτερος Συνεργάτης Αμυντικών θεμάτων και πρώην Αντισυνταγματάρχης στον Στρατό των ΗΠΑ, ο οποίος αναπτύχθηκε σε ζώνες μάχης τέσσερις φορές. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου « Η ενδέκατη ώρα στην Αμερική του 2020».