Κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών, ένας τεράστιος, ενδεχομένως
πλειοψηφικός, αριθμός έργων της Δυτικής βιβλιογραφίας που ασχολούνται με
ζητήματα και αναλύσεις της Σύγχρονης Παγκόσμιας Πολιτικής Ιστορίας, έχει
επανειλημμένα προβεί, μεταξύ άλλων, στον χαρακτηρισμό του Προέδρου της Ρωσικής
Ομοσπονδίας, κ. Βλαντιμίρ Πούτιν, ως «τυράννου» («tyrant», σύμφωνα με την
απόδοση του όρου στην Αγγλική γλώσσα).
Ενδεικτικά, εδώ θα αναφέρουμε το βιβλίο του έγκριτου Αμερικανού ιστορικού κ.
Timothy D. Snyder, με τίτλο On Tyranny: Twenty Lessons from the Twentieth
Century (Tim Duggan Books, Νέα Υόρκη 2017), στο περιεχόμενο του οποίου ο
συγγραφέας αναδεικνύει γενικά τον κ. Πούτιν ως αδιαμφισβήτητο παράδειγμα ενός
σύγχρονου «τυράννου». Μάλιστα, στο εν λόγω έργο του, ο κ. Snyder συγκρίνει τις
πολιτικές πρακτικές και μεθόδους του καθεστώτος Πούτιν στη Ρωσία, με τις
αντίστοιχες αυταρχικές πρακτικές και μεθόδους που είχαν μεταχειριστεί ο
Αδόλφος Χίτλερ στη ναζιστική Γερμανία και ο Ιωσήφ Στάλιν στην κομμουνιστική
Σοβιετική Ένωση, προκειμένου να διατηρήσουν την θέση τους στην εξουσία!
Ειδικότερα, στο εν λόγω έργο του, ο κ. Snyder εξομοιώνει τον τρόπο
μεταχείρισης, από πλευράς του Χίτλερ, του εμπρησμού του κτηρίου του Γερμανικού
Κοινοβουλίου στις 27 Φεβρουαρίου 1933, με την μεταχείριση, από πλευράς του κ.
Πούτιν, μιας σειράς βομβαρδισμών κτηρίων σε πόλεις της Ρωσίας τον Σεπτέμβριο
του 1999 (Snyder, On Tyranny, σελ. 152). Δηλαδή, σύμφωνα με τον κ. Snyder, ο
Χίτλερ και ο Πούτιν εκμεταλλεύθηκαν εξίσου ένα σοκαριστικό γεγονός που συνέβη
στην χώρα τους, προκειμένου να το αποδώσουν σε «τρομοκράτες», τους οποίους θα
έπρεπε να εξουδετερώσουν. Συνεπώς, η τακτική του Χίτλερ και του Πούτιν έγκειτο
στο να επιβάλουν, με το πρόσχημα της διατήρησης της «εσωτερικής ασφάλειας» στα
κράτη τους, νόμους με τους οποίους θα νομιμοποιούνταν η καθ’ οιονδήποτε τρόπο
εξουδετέρωση των αντιφρονούντων.
Και πράγματι, η διακυβέρνηση του κ. Πούτιν στην Ρωσία έχει αποδείξει ότι
διαθέτει αρκετά χαρακτηριστικά ενός αυταρχικού καθεστώτος, όπως λ.χ. ο
απόλυτος κυβερνητικός έλεγχος των ΜΜΕ, η σκληρή κυβερνητική προπαγάνδα
εναντίον υποτιθέμενων «εχθρών», οι αυστηροί νόμοι καταστολής των
αντιφρονούντων, κ.ά. Όμως, ευσταθεί τελικά ο χαρακτηρισμός του κ. Πούτιν ως
«τυράννου»;
Η απάντηση που δίνουμε στο παρόν κείμενο είναι «όχι». Ο κ. Βλαντιμίρ Πούτιν
δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να χαρακτηρισθεί ως «τύραννος», τουλάχιστον με
την κλασσική, αρχαία ελληνική αντίληψη του συγκεκριμένου όρου. Ιδιαίτερα όσον
αφορά στην στάση της διακυβέρνησής του ως προς την γειτονική Ουκρανία, το 2014
και σήμερα, ο κ. Πούτιν απέδειξε έμπρακτα ότι ουδεμία σχέση έχει με την αρχαία
ελληνική έννοια του «τυράννου». Κι αυτό, διότι η συντριπτική πλειοψηφία των
αρχαίων Ελλήνων τυράννων, όπως ο Κύψελος της Κορίνθου (7ος αιώνας π.Χ.), ο
Περίανδρος της Κορίνθου (β’ μισό 7ου αιώνα π.Χ. έως 584 π.Χ.), ο Πεισίστρατος
της Αθήνας (561-527 π.Χ.), και ο Κλεισθένης της Σικυώνας (6ος αιώνας π.Χ.),
αφιέρωσαν την κυβερνητική τους μέριμνα και δράση αποκλειστικά σχεδόν στο
εσωτερικό της πόλης-κράτους που κυβερνούσαν.
Δηλαδή, ο αποκλειστικός στόχος των αρχαίων Ελλήνων τυράννων ήταν, γενικά, να
εγγυηθούν την ευημερία των πολιτών τους. Εξάλλου, οι συνθήκες ανάδειξής τους
στην εξουσία ήταν εκείνες που υπαγόρευαν και τον αντικειμενικό σκοπό της
διακυβέρνησης των τυράννων: ένας τύραννος έβρισκε την ευκαιρία να καταλάβει
την εξουσία σε μια πόλη-κράτος, εξαιτίας της ανάδυσης σημαντικών, οικονομικών
κυρίως, προβλημάτων στα κατώτερα, κατά κύριο λόγο, κοινωνικά στρώματα της
πόλης αυτής. Άρα, οι τύραννοι ανέρχονταν στην εξουσία προκειμένου να επιλύσουν
τα προβλήματα τα οποία ταλαιπωρούσαν τους πολίτες τους. Δεν είναι, λοιπόν,
καθόλου τυχαίο ότι, σε περιόδους τυραννίδας, πολλές πόλεις-κράτη είδαν
αποφάσεις και έργα τυράννων που τόνωσαν πέρα για πέρα την ευημερία των πολιτών
τους, όπως λ.χ. η κατασκευή του πλακόστρωτου δρόμου της Διόλκου στην Κόρινθο
από τον τύραννο Περίανδρο, για την ευκολότερη μεταφορά πλοίων μεταξύ του
Κορινθιακού και του Σαρωνικού Κόλπου, και η διανομή γης σε ακτήμονες αγρότες
στην Αθήνα από τον τύραννο Πεισίστρατο.
Συνεπώς, λόγω της αποκλειστικής ενασχόλησής τους με εσωτερικά ζητήματα των
πόλεων-κρατών τους, η συντριπτική πλειοψηφία των τυράννων της αρχαίας Ελλάδας
δεν εποφθαλμιούσε κανενός είδους εξωτερική κυριαρχία (Wolfgang Schuller,
Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας. Από την Κρητομυκηναϊκή εποχή ως το τέλος των
Κλασικών Χρόνων, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2001, σελ. 45). Οπότε, ο γενικός κανόνας των
αρχαίων Ελλήνων τυράννων ήταν η υιοθέτηση μιας ήπιας στάσης όσον αφορά στην
άσκηση της εξωτερικής τους πολιτικής, με σκοπό να μην προκαλέσουν τυχόν
εξωτερικές περιπέτειες για τις πόλεις-κράτη τους.
Από τα ανωτέρω στοιχεία, συμπεραίνουμε ότι ο Ρώσος Πρόεδρος κ. Πούτιν δεν θα
πρέπει σε καμία περίπτωση να αποκαλείται ως «τύραννος». Κι αυτό το απέδειξε ο
ίδιος ο κ. Πούτιν, πολύ έντονα, τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου 2022, όταν
διέταξε την εισβολή ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία. Με αυτή την κίνησή
του, ο κ. Πούτιν, σε πλήρη αντίθεση με τις στοχεύσεις των αρχαίων Ελλήνων
τυράννων, αδιαφόρησε πλήρως για την ευημερία των πολιτών του και της χώρας
του, η οποία αναπόφευκτα θα αντιμετωπίσει σοβαρότατες κυρώσεις που θα τεθούν
από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και από άλλα κράτη, όπως η Ιαπωνία
και η Νότια Κορέα. Ο κ. Πούτιν έβαλε την Ρωσία και τους Ρώσους σε σοβαρές
περιπέτειες, και μάλιστα όχι χωρίς να το περιμένει και χωρίς να έχει λάβει
σχετικές προειδοποιήσεις εκ των προτέρων!
Εν τέλει, πιστεύω ότι η Δυτική βιβλιογραφία θα πρέπει να αποφεύγει τον
χαρακτηρισμό του κ. Πούτιν ως «τυράννου», και να αναζητήσει νέους όρους που θα
αποδίδουν με πολύ πιο εύστοχο τρόπο την πολιτική φυσιογνωμία του Ρώσου
Προέδρου.
Συγγραφή άρθρου: Παρασκευάς-Μάριος Τουρτούνης (Ο Παρασκευάς-Μάριος Ι.
Τουρτούνης είναι ιστορικός από το Μαρκόπουλο Μεσογαίας Αττικής. Είναι
Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και
Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με ειδίκευση στην Ιστορία).