Περί του πυρηνικού πολέμου



Συγγραφή άρθρου: Παρασκευάς-Μάριος Τουρτούνης
(Ο Παρασκευάς-Μάριος Ι. Τουρτούνης είναι ιστορικός από το Μαρκόπουλο Μεσογαίας Αττικής. Είναι Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με ειδίκευση στην Ιστορία).

Πρόσφατα, εν μέσω της εξέλιξης της ρωσο-ουκρανικής ένοπλης σύρραξης, ο Ρώσος Πρόεδρος κ. Βλαντιμίρ Πούτιν, σε απάντηση προς τις κυρώσεις και την ρητορική της Δύσης έναντι της Ρωσίας, διέταξε να τεθούν τα ρωσικά αποτρεπτικά πυρηνικά όπλα σε «κατάσταση συναγερμού».
Ακόμη και αν αυτή η ανακοίνωση είναι απλώς μια λεκτική απειλή του Ρώσου Προέδρου, το γεγονός αυτό απέδειξε ότι η ύπαρξη των πυρηνικών όπλων πάντα θα βρίσκονται στα πυρηνικά οπλοστάσια για να απειλούν ολόκληρη την ανθρωπότητα. Πάντα θα υπάρχει ο κίνδυνος ένας «παράφρων» ηγέτης μιας οποιασδήποτε χώρας με ισχυρό πυρηνικό οπλοστάσιο να διατάξει την χρήση πυρηνικών όπλων ώστε να πλήξει εχθρικούς στόχους.

Γενικά, η χρήση των πυρηνικών όπλων, ακόμη και αν χρησιμοποιηθούν από μόνο μία πλευρά, μπορούν να απειλήσουν σοβαρά ένα σημαντικό μέρος του πλανήτη μας. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτό, εάν παρακολουθήσουμε την ιστορική εξέλιξη της καταστροφικής ισχύος μιας πυρηνικής βόμβας, από τις πρώτες ατομικές βόμβες που χρησιμοποιήθηκαν από τους Αμερικανούς στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, έως και τα σύγχρονα πυρηνικά όπλα.

Κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, φυσικοί επιστήμονες εργαζόμενοι στις ΗΠΑ πέτυχαν την τεχνητή διάσπαση ενός ισοτόπου του ουρανίου με ατομικό βάρος 235, βομβαρδίζοντάς το με νετρόνια, τα οποία επιφέρουν την σχάση στους πυρήνες του ουρανίου 235, ενώ με την σχάση απελευθερώνονται κάποια νετρόνια, τα οποία με την σειρά τους επιφέρουν την σχάση νέων πυρήνων του ουρανίου, κ.ο.κ. Πρόκειται για την διαδικασία της αλυσιδωτής πυρηνικής αντίδρασης.

Οι δύο ατομικές βόμβες (οι μόνες διαθέσιμες τότε) που χρησιμοποίησαν οι Αμερικανοί προκειμένου να βομβαρδίσουν τις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι, στις 6 Αυγούστου 1945 και στις 9 Αυγούστου 1945 αντίστοιχα, έδρασαν με βάση αυτή την διαδικασία της αλυσιδωτής πυρηνικής αντίδρασης. Τα αποτελέσματά τους ήταν άκρως καταστρεπτικά, αν δούμε, λ.χ., στην περίπτωση της Χιροσίμα, όπου σε ακτίνα 4 χιλιομέτρων από το επίκεντρο της έκρηξης ξέσπασαν πυρκαγιές, και τα 9/10 των κατοικιών της Χιροσίμα έγιναν στάχτη, μετατρέποντας έτσι την πόλη σε μια καμένη έρημο. Οι ανθρώπινες απώλειες από εγκαύματα και από τα εκρηκτικό κύμα ήταν τεράστιες. Συνολικά, οι ρίψεις των δύο ατομικών βομβών στις δύο αυτές ιαπωνικές πόλεις προκάλεσαν τον θάνατο 450.000 αμάχων!

Στη συνέχεια, σημειώθηκε η εμφάνιση της βόμβας υδρογόνου, η οποία είναι 1.000 φορές περισσότερο καταστροφική από ό,τι ήταν οι πρώτες ατομικές βόμβες. Λόγου χάρη, μια μέση βόμβα υδρογόνου των 10 μεγατόνων μπορεί να προκαλέσει επιτόπου μια πύρινη σφαίρα εμβέλειας των 6,5 χιλιομέτρων, ενώ σε μια δοκιμαστική ρίψη βόμβας υδρογόνου που πραγματοποιήθηκε στις 1 Μαρτίου 1954, επίσημες εκθέσεις αναφέρουν ότι ραδιενεργά σωματίδια που απελευθερώθηκαν από την έκρηξη της εν λόγω βόμβας, κατόρθωσαν να μολύνουν, με την βοήθεια των ανέμων, μια έκταση περίπου 18.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (μια έκταση που ισοδυναμεί με 5 φορές το νομό Αττικής)! Η βόμβα υδρογόνου εκρήγνυται σύμφωνα με την διαδικασία της σύντηξης ισοτόπων υδρογόνου με πυρήνες του ηλίου.

Η μεταγενέστερη εφεύρεση πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς (διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων) με πυρηνικές γομώσεις επέτρεψε στα κράτη με ισχυρό πυρηνικό οπλοστάσιο να μπορούν να πλήξουν, πυρηνικά, σημαντικούς εχθρικούς στόχους που βρίσκονται πάρα πολλά χιλιόμετρα μακριά, μέσα σε διάστημα μόλις μερικών λεπτών της ώρας!

Με το πέρας του χρόνου, η ποικιλία και η καταστροφική ισχύς των πυρηνικών όπλων έχει φτάσει σε ασύλληπτα επίπεδα. Ορισμένα σύγχρονα πυρηνικά όπλα εκρήγνυνται με βάση μια τριμερή διαδικασία πυρηνικών αντιδράσεων: α) στην πρώτη φάση πραγματοποιείται η σχάση πυρήνων ουρανίου με ατομικό αριθμό 235, πολυουρεθάνης με ατομικό αριθμό 239 ή ουρανίου με ατομικό αριθμό 233, β) στην δεύτερη φάση πραγματοποιείται η σύντηξη ελαφριών πυρήνων της θερμοδυναμικής γόμωσης, και γ) στην τρίτη φάση πραγματοποιείται η σχάση πυρήνων ουρανίου με ατομικό αριθμό 238. Τα νετρόνια που εκλύονται από την δεύτερη φάση της σύντηξης, τα οποία πυροδοτούν στην συνέχεια την τρίτη και τελευταία φάση της διαδικασίας της έκρηξης, έχουν ενέργεια που φτάνει τα 14 μεγαηλεκτρονιοβόλτ (μια ασύγκριτα υπέρτερη ισχύς έναντι της ενέργειας που απελευθερώνεται μόνο από την σχάση των πυρήνων του ουρανίου με ατομικό αριθμό 238, που ισοδυναμεί μόλις με 2 μεγαηλεκτρονιοβόλτ)!   

Σύγχρονα πυρηνικά όπλα υπάρχουν με την μορφή βομβών αεροπλάνων, αεριοπροωθούμενων βλημάτων, βλημάτων πυροβολικού και ναρκών, καθώς επίσης και με την μορφή θαλασσίων τορπιλών. Υπάρχει μια κλιμακωτή διαβάθμιση στην κατάταξη των υπαρχόντων πυρηνικών όπλων, ανάλογα με την ισχύ της ενέργειας που μπορούν να απελευθερώσουν κατά την έκρηξή τους. Άρα λοιπόν, υπάρχουν πυρηνικά όπλα μεγέθους λίγων κιλοτόνων, και πυρηνικά όπλα μεγέθους πολλών μεγατόνων.

Θεωρητικά, μια παγκόσμια πολεμική σύρραξη με την χρήση πυρηνικών όπλων, ειδικά των πιο μεγάλων από αυτά, θα μπορούσε να καταστήσει το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη ακατοίκητο! Χαρακτηριστικό είναι ότι, κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η πρωτεύουσα της Σουηδίας Στοκχόλμη απέκτησε ένα είδος υπόγειας πόλης, που σκάφτηκε μέσα σε γρανίτη, έτσι ώστε να μπορέσει να συνεχίσει την καθημερινή της ζωή σε περίπτωση που ξεσπούσε ένας πυρηνικός πόλεμος.

Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου (1945-1990), τόσο η στρατιωτική αμυντική συμμαχία του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, όσο και η στρατιωτική αμυντική συμμαχία του Συμφώνου της Βαρσοβίας υπό την ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης, είχαν καταρτίσει διάφορα θεωρητικά-φανταστικά σχέδια για την διεξαγωγή ενός πυρηνικού πολέμου. αστικό σενάριο πυρηνικού πολέμου καταρτίστηκε από τους ειδικούς του Γενικού Επιτελείου του συνασπισμένου σχηματισμού των Ενόπλων Δυνάμεων των κρατών του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Πρόκειται για την στρατιωτική άσκηση «Mazowsze», η οποία διεξήχθη την περίοδο 18-22 Απριλίου 1963 στην Πολωνία. 

Στο σενάριο της εν λόγω στρατιωτικής άσκησης, υποτίθεται ότι η Δύση είχε πρώτη πλήξει το πολωνικό έδαφος με 55 χτυπήματα με πυρηνικές βόμβες των 2.150 κιλοτόνων, επιφέροντας έτσι απώλειες 1.3 εκατομμυρίων ανθρώπων του πολωνικού πληθυσμού, καταστροφές σημαντικών στρατιωτικών, βιομηχανικών και οικονομικών στόχων, ρημάζοντας ένα ποσοστό του άνω του 70% της πολωνικής επικράτειας. Απέναντι σε αυτή την υποτιθέμενη πρώτη πυρηνική επίθεση που είχαν εξαπολύσει οι Δυτικοί εναντίον της Πολωνίας, οι χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας θα απαντούσαν με μια κολοσσιαία αντεπίθεση διαρκείας 2 ημερών, η οποία θα περιελάμβανε 61 πυρηνικά χτυπήματα εναντίον στόχων στις ΗΠΑ με την ρίψη συνολικά 86 πυρηνικών πυραύλων των 180 μεγατόνων, και στην Μεγάλη Βρετανία, την Δυτική Γερμανία, την Δανία και την Ολλανδία, με την ρίψη συνολικά 190 πυρηνικών πυραύλων των 8.290 μεγατόνων. Παρά τις υποτιθέμενες τεράστιες απώλειες, οι Δυτικοί υποτίθεται ότι είχαν καταφέρει να πετύχουν, την τέταρτη μέρα του πολέμου, άλλα 36 χτυπήματα με πυρηνικά όπλα των 1.030 μεγατόνων κατά της Πολωνίας, αυξάνοντας το ποσοστό της ρημαγμένης πολωνικής επικράτειας στο 80%, και με μια έκταση όπου κατοικούσαν 20.000.000 Πολωνοί να έχει επηρεαστεί άμεσα ή έμμεσα από τα πυρηνικά πλήγματα. 

Την υποτιθέμενη τελευταία μέρα του πολέμου, η πρόσθετη επίθεση, που εξαπολύθηκε από τους εξουθενωμένους από τα πυρηνικά πλήγματα Δυτικούς, με ακόμη 10 πλήγματα με πυρηνικά όπλα των 600 κιλοτόνων κατά του πολωνικού εδάφους, έμελλε να ήταν και η ύστατη πυρηνική απόπειρα των Δυτικών. Διότι ακολούθησε άλλη μια μεγάλη αντεπίθεση των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, με πυρηνικά χτυπήματα κατά των σημαντικότερων βιομηχανικών χωρών του ΝΑΤΟ (ΗΠΑ, Δυτική Γερμανία, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία), μειώνοντας έτσι στο μίνιμουμ την παραγωγή και εν γένει την οικονομική δραστηριότητα των χωρών αυτών. Το χάος που επήλθε στην οικονομία και την κοινωνία των ΗΠΑ, ανάγκασε τις ΗΠΑ να απομονωθούν και να μην μπορούν να ενισχύσουν οικονομικά και στρατιωτικά τις ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ. Έτσι, τελείως μοιραία επήλθε η ολοκληρωτική ήττα του ΝΑΤΟ στον πυρηνικό πόλεμο. Οι υποτιθέμενες συνολικές απώλειες για την Πολωνία ήταν 1.300.000 νεκροί, και 3.000.000 τραυματίες. Από την άλλη πλευρά, οι υποτιθέμενες συνολικές απώλειες ανθρώπων μόνο στις ΗΠΑ έφταναν τα 33.000.000 (Vojtech Mastny & Malcolm Byrne (ed.), A Cardboard Castle? An Inside History of the Warsaw Pact 1955-1991, CEU Press, Βουδαπέστη και Νέα Υόρκη 2005, σελ. 140-145)!

Βέβαια, πρέπει να πούμε ότι το συγκεκριμένο σενάριο πυρηνικού πολέμου που είχε επεξεργαστεί το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, φαίνεται να έχει εντός του περιεχομένου του μια τεράστια δόση αποκυημάτων της φαντασίας των ειδημόνων που σχεδίασαν το σενάριο αυτό. Αυτό, ωστόσο, είναι εύλογο, εφόσον ο πλανήτης μας, μέχρι και σήμερα, δεν έχει γνωρίσει (ευτυχώς) κανένα ξέσπασμα πυρηνικού πολέμου. Συνεπώς, μόνο θεωρητικοί και φανταστικοί υπολογισμοί μπορούν να γίνουν για τυχόν επιθέσεις, αντεπιθέσεις και άμυνες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε έναν ενδεχόμενο πυρηνικό πόλεμο.

Όσον αφορά στο ερώτημα εάν είναι, τελικά, εφικτή η έκρηξη ενός γενικευμένου πυρηνικού πολέμου, είναι εξαιρετικά δύσκολο να δοθεί κάποια εγγυημένη απάντηση, από την στιγμή που η ανθρωπότητα, ευτυχώς, δεν έχει κληθεί μέχρι στιγμής να αντιμετωπίσει κάποιον πυρηνικό πόλεμο. Θεωρώ ότι ο πιο καθοριστικός παράγοντας που μπορεί να καθορίσει την απάντηση στο εν λόγω ερώτημα, είναι η κλίμακα των πυρηνικών χτυπημάτων που θα αποφασίσει να επιφέρει η πλευρά που θα επιτεθεί πρώτη.
Πιο συγκεκριμένα, εάν η πλευρά που θα επιτεθεί πρώτη περιοριστεί σε περιορισμένης έκτασης και έντασης πυρηνικά χτυπήματα, δηλαδή σε ρίψεις με ισχύ λίγων μονάχα κιλοτόνων, εναντίον μιας άλλης πλευράς, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι η άλλη πλευρά, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι διαθέτει κι εκείνη ισχυρό πυρηνικό οπλοστάσιο, πρόκειται μάλλον να απαντήσει με πολύ ισχυρότερα πυρηνικά χτυπήματα εναντίον της αρχικά επιτιθέμενης πλευράς, σε βαθμό μάλιστα που η αρχικά επιτιθέμενη πλευρά θα υποστεί τελικά μια ολέθρια ήττα και καταστροφή! Άρα, σε αυτή την περίπτωση, η πλευρά που επιτίθεται πρώτη με περιορισμένα πυρηνικά χτυπήματα, διαπράττει το μοιραίο σφάλμα να αφήνει το περιθώριο στην εχθρική της πλευρά να της αντεπιτεθεί με ακόμη ισχυρότερα πυρηνικά χτυπήματα, εφόσον δεν θα την έχει συντρίψει εξαρχής.

Εάν, πάλι, η πλευρά που θα επιτεθεί πρώτη αποφασίσει να εξαπολύσει μαζικά πυρηνικά χτυπήματα, με ρίψεις πυρηνικών όπλων πολλών μεγατόνων εναντίον της εχθρικής πλευράς και των ισχυρότερων συμμάχων της, τότε είναι βέβαιο ότι θα καταβάλει εξαρχής την όπια ικανότητα αντίδρασης των εχθρών της, και θα στεφθεί έτσι η απόλυτη νικήτρια. Δηλαδή, μια πλευρά με ισχυρό πυρηνικό οπλοστάσιο έχει την δυνατότητα να επιλέξει την στρατηγική κίνηση της διεξαγωγής ενός «προληπτικού» πυρηνικού πολέμου, στρατηγική την οποία τόσο πολύ είχε προκρίνει σε επίπεδο συμβατικού πολέμου, κατά τις παραμονές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918), ο Αυστριακός στρατηγός Conrad von Hötzendorff, ο οποίος επέμενε ότι η Αυστροουγγαρία θα έπρεπε να επιτεθεί πρώτη στην Σερβία με τέτοιο βάναυσο και ταχύ τρόπο, έτσι ώστε να μπορέσει να την καταβάλει εξαρχής και οριστικά.     
Ωστόσο, το σενάριο αυτό της ανάληψης πρωτοβουλίας από μια πλευρά για την διεξαγωγή ενός «προληπτικού» πυρηνικού πολέμου με μαζική πυρηνική επίθεση, δεν μειώνει καθόλου το μέγεθος της καταστροφής από την χρήση των πυρηνικών όπλων, αφού στις πληγείσες περιοχές ένα μεγάλο τμήμα της ανθρωπότητας και του φυσικού περιβάλλοντος του πλανήτη μας θα αφανιστεί αυτομάτως, λόγω της ασύλληπτης καταστροφικότητας που διαθέτουν τα βαριά πυρηνικά σφυροκοπήματα! Επίσης, πολλές ακόμη περιοχές που απέχουν πολλά χιλιόμετρα από εκείνες που έχουν υποστεί τον πυρηνικό αφανισμό, κατά πάσα πιθανότητα θα υποστούν σοβαρότατες συνέπειες από τον όγκο των ραδιενεργών στοιχείων που θα έχουν εκλυθεί από τις μαζικές πυρηνικές εκρήξεις. Ως γνωστόν, οι επιπτώσεις της χρήσης των πυρηνικών όπλων είναι εξίσου βαριές τόσο σε άμεσο επίπεδο, όσο και σε πιο μακροπρόθεσμο επίπεδο.
Έτσι λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι η πλευρά που θα επιτεθεί πρώτη με πυρηνικές ρίψεις είναι εκείνη η οποία μπορεί να καθορίσει το εάν αναδυθεί στη συνέχεια ένας πυρηνικός πόλεμος ή όχι. Αυτό, δηλαδή, εξαρτάται από το εάν η επιτιθέμενη πρώτα πλευρά πλήξει τόσο ισχυρά με πυρηνικά όπλα την εχθρική της πλευρά, ώστε να την καταστρέψει εξαρχής ολοσχερώς και να μην της επιτρέψει να απαντήσει.

Ως κατακλείδα, η μόνη και κύρια διαπίστωση για το ενδεχόμενο του ξεσπάσματος ενός πυρηνικού πολέμου, είτε με την μορφή του πυρηνικού πολέμου με επιθέσεις κι αντεπιθέσεις, είτε με την μορφή ενός «προληπτικού» πυρηνικού πολέμου με μαζικά πυρηνικά χτυπήματα από μία μόνο πλευρά, είναι ότι το ενδεχόμενο αυτό, σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί, πρόκειται να αποβεί εξαιρετικά καταστροφικό για την ανθρωπότητα. Ένας πυρηνικός πόλεμος θα σημάνει με βεβαιότητα τον απευθείας αφανισμό ενός τεράστιου μέρους της ανθρωπότητας, καθώς επίσης και θα επιφέρει αμέτρητες μακροπρόθεσμες συνέπειες για το μέρος της ανθρωπότητας που θα έχει κατορθώσει να επιβιώσει μέσα στην πυρηνική «κόλαση». Λόγου χάρη, την επαύριο ενός μεγάλου πυρηνικού πολέμου, θα μπορούσαμε να δούμε μέχρι και τους εναπομείναντες ανθρώπους να κατοικούν μονίμως σε υπόγειες πόλεις, για την αποφυγή του τεράστιου όγκου ραδιενεργών σωματιδίων που θα είχαν προκύψει στην επιφάνεια της Γης από την προηγούμενη δραστηριότητα του πυρηνικού πολέμου!

Και ούτε πρέπει να έχουμε αυταπάτες για την ύπαρξη εγγυημένων αμυντικών μηχανισμών κατά των πυρηνικών όπλων, όπως σχετικά δήλωσε πρόσφατα, με μια αφελή υπεραισιοδοξία, ο Γερμανός καγκελάριος κ. Όλαφ Σολτς, για την δήθεν προσπάθεια απόκτησης «αντιπυρηνικών» όπλων από την Γερμανία. Μια τυπική έκρηξη πυρηνικής βόμβας μπορεί να προκαλέσει πανύψηλες θερμοκρασίες άνω των 50.000 βαθμών Κελσίου στο επίκεντρό της! Για ποιούς «αντιπυρηνικούς» μηχανισμούς τολμούν, λοιπόν, κάποιοι να ομιλούν και να φαντασιώνονται; Πώς είναι δυνατόν να μπορέσει να υπάρξει αποτελεσματική άμυνα απέναντι σε μια τόσο καταστροφική ισχύ όσο εκείνη των πυρηνικών όπλων; 

Γι’ αυτό, η ανθρωπότητα οφείλει, όσο υπάρχει ακόμη καιρός, να δημιουργήσει πιο αποτελεσματικούς θεσμούς για τον έλεγχο και την διαχείριση των υπαρχόντων πυρηνικών όπλων. Οι καταλληλότεροι άνθρωποι που θα μπορούσαν να ηγηθούν σε τέτοιου είδους ελεγκτικούς θεσμούς είναι οι ίδιοι εκείνοι που μελετούν και γνωρίζουν όσο κανένας άλλος τις ιδιαιτερότητες της πυρηνικής ενέργειας: οι πυρηνικοί φυσικοί επιστήμονες. 

Αυτό απεδείχθη και το 1945, όταν Αμερικανοί ατομικοί φυσικοί επιστήμονες συνιστούσαν στην αμερικανική κυβέρνηση του Προέδρου Χάρρυ Τρούμαν να μην ρίξει αιφνιδιαστικά τις ατομικές βόμβες στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, αλλά να περιοριστεί πρώτα σε μια προειδοποιητική ρίψη ατομικής βόμβας σε ασφαλές σημείο, έτσι ώστε να αποθαρρυνθούν οι Ιάπωνες από την συνέχιση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Βέβαια, οι Αμερικανοί ιθύνοντες δεν άκουσαν τους ατομικούς επιστήμονες. Και το χειρότερο είναι ότι η μοναδική αυτή φορά που χρησιμοποιήθηκαν πυρηνικές βόμβες σε πόλεμο της ανθρωπότητας, δεν υποβλήθηκε ποτέ σε καμία νομική καταδίκη! Οι ΗΠΑ δεν λογοδότησαν ποτέ και πουθενά για την ρίψη των δύο ατομικών βομβών στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι το 1945, γεγονός το οποίο αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα σοβαρότατο ιστορικό κενό στην ηθική διάσταση του ζητήματος της χρήσης των πυρηνικών όπλων.

Δυστυχώς, μέχρι και σήμερα, ο κάθε ηγέτης μιας χώρας που διαθέτει πυρηνικό οπλοστάσιο, έχει την απόλυτη ελευθερία να μεταχειρίζεται τα πυρηνικά όπλα του οπλοστασίου του καθ’ οιονδήποτε τρόπο επιθυμεί, αψηφώντας τις όποιες συνέπειες συνεπάγεται η χρήση των πυρηνικών όπλων. Κατά συνέπεια, ένας μόνο ηγέτης να βρεθεί στην λάθος θέση, στον λάθος χρόνο, είναι αρκετός για να πυροδοτήσει την έκρηξη ενός πυρηνικού πολέμου. Και αυτό δεν πρέπει να συμβεί καθόλου, ποτέ και πουθενά! Διότι ένας πυρηνικός πόλεμος αρκεί ώστε να τερματίσει το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας, αν όχι και ολόκληρη την ανθρωπότητα! Ο πυρηνικός πόλεμος μπορεί να αποτελέσει καθαρή αυτοκτονία για την ανθρωπότητα! Έτσι, όλοι μας πρέπει να συμβάλουμε, με κάθε δυνατό τρόπο, στην αυστηρή καταδίκη παλαιών πολεμικών και ψυχροπολεμικών πρακτικών και αξιών. 

Καθώς όλοι μας έχουμε, είτε στην οικογένειά μας, είτε στο ευρύτερο συγγενικό ή φιλικό μας περιβάλλον, μικρά παιδιά και μωρά, συνίσταται όλοι μας να κάνουμε κάτι πολύ απλό: να κοιτάξουμε ένα μικρό παιδί, ένα μωρό, στα μάτια, κι έπειτα να αναρωτηθούμε εάν το παιδί αυτό αξίζει στην πορεία της ζωής του να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο ενός πολέμου, είτε πυρηνικού που αφορά εμάς στο παρόν άρθρο, είτε συμβατικού. Αξίζει να απειληθεί η ύπαρξή μας και η ύπαρξη των απογόνων μας χάριν των πρόσκαιρων πολιτικών επιδιώξεων ορισμένων απερίσκεπτων ιθυνόντων; Η απάντηση είναι προφανής. Πρέπει να καταλάβουμε ότι οφείλουμε πάση θυσία να εξασφαλίσουμε ένα μέλλον πιο ειρηνικό για τα παιδιά μας. Και πρέπει να το κάνουμε τώρα, πριν να είναι πολύ αργά για την ανθρωπότητα...