Οι Ελληνορωσικές σχέσεις βρίσκονται στο ναδίρ, γεγονός που θα δικαιολογούσε
την "κατανόηση" της Μόσχας στις θαλάσσιες και εδαφικές διεκδικήσεις της
Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας
Κι ενώ σήμερα είχαμε την συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη υπάρχουν κάποια άλλα
σημεία προβληματισμού.
Τις πρώτες μέρες του Μαρτίου, το αεροπλανοφόρο των ΗΠΑ Harry S. Truman, η
ομάδα κρούσης και η αεροπορική πτέρυγα διεξήγαγαν αποστολές αστυνόμευσης και
επιτήρησης στο βόρειο Αιγαίο μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ, Ελλάδας και
Τουρκίας, συνεχίζοντας τις περιφερειακές ασκήσεις τους τελευταίους τρεις
μήνες.
Η άφιξη του αμερικανικού αεροπλανοφόρου στο Βόρειο Αιγαίο
Αυτό ήταν το πλησιέστερο σημείο που θα μπορούσε να φτάσει ο
όμιλος η ομάδα κρούσης του αμερικανικού αεροπλανοφόρου αφού στη Μαύρη
Θάλασσα έχει αναπτυχθεί ο Ρωσικός στόλος αποκλείοντας δια θαλάσσης την
Ουκρανία.
Δεδομένων των πολλών μικρών ελληνικών νησιών και της έντονης εμπορικής
θαλάσσιας κυκλοφορίας από τα στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου, η
παρουσία της τεράστιας ομάδα κρούσης του Harry S. Truman σε αυτά τα
ύδατα του Αιγαίου είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη, η οποία ωστόσο φαντάζει
επιβεβλημένη λόγω της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Η στάση Ελλάδας-Τουρκίας στον πόλεμο στην Ουκρανία
Η ελληνική κυβέρνηση έχει ταχθεί πλήρως με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ και
τους εταίρους της στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία. Η
Αθήνα απέστειλε δύο μεταφορικά αεροσκάφη C-130 φορτωμένα με τυφέκια
Καλάσνικοφ, πυρομαχικά και άλλο υλικό για την υποστήριξη των Ουκρανών
Η Τουρκία, υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ με ισχυρούς διπλωματικούς,
στρατιωτικούς και εμπορικούς δεσμούς με τη Μόσχα και το Κίεβο, επέλεξε την
ουδετερότητα. Δεν έχει εφαρμόσει κυρώσεις κατά της Ρωσίας, διατηρεί
τραπεζικές και εμπορικές σχέσεις και διατηρεί τον εναέριο χώρο της ανοιχτό
στα ρωσικά πολιτικά αεροσκάφη, ενώ καλεί τη Μόσχα να σεβαστεί την εδαφική
ακεραιότητα της Ουκρανίας και τις δύο χώρες να διαπραγματευτούν μια ειρηνική
επίλυση.
Οι πρόσφατες προσπάθειες τέλος της διαμεσολάβησης της Άγκυρας
αποδείχθηκαν ανεπιτυχείς σε αντίθεση με εκείνη του Ισραήλ , η οποία φαίνεται
να προμοδοτείται από Πούτιν και Ζελένσκι.
Οι τουρκικές επιδιώξεις
Η Ελλάδα και η Τουρκία από το 1973 δεν μπορούν να οριοθετήσουν τις
αντίστοιχες υφαλοκρηπίδες τους στο Αιγαίο. Σε μια χρονική περίοδο πάνω από
πέντε δεκαετίες, η Άγκυρα έχει επεκτείνει σημαντικά το χαρτοφυλάκιο των
εδαφικών διεκδικήσεων, συμπεριλαμβανομένων των κατοικημένων ελληνικών
νησιών.
Καθώς η Άγκυρα εξετάζει τρόπους να προσφέρει μια βαθύτερη σωτηρία για την
προβληματική οικονομία της Ρωσίας, οι ανανεωμένες εντάσεις στο Αιγαίο θα
μπορούσαν να ωφελήσουν τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και να εδραιώσουν
τις φιλοδοξίες του ενεργειακού κόμβου της Τουρκίας.
Η Ρωσία θα πρέπει να εμποδίσει τις ναυτικές δυνάμεις των ΗΠΑ να
επιχειρούν στη Μαύρη Θάλασσα, την ώρα που η Τουρκία επιδιώκει να εξασφαλίσει
το "φανταστικό της μερίδιο" στον υποθαλάσιο ενεργειακό πλούτο στην ανατολική
Μεσόγειο Θάλασσα, όπου η Ελλάδα μπορεί να διαθέτει αποθέματα πετρελαίου και
φυσικού αερίου αξίας 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Οι στρατοί Ρωσίας και Τουρκία "συντονίζονται" έστω και δύσκολα επί του
παρόντος στη Συρία, τη Λιβύη και τη σύγκρουση Αζερο-Αρμενίας.
Ελλάδα-Τουρκία-Φυσικό αέριο
Οι κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο σημαίνουν ότι οι
ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να εντοπίσουν πρόσθετες πηγές υδρογονανθράκων για να
τροφοδοτήσουν τις οικονομίες τους. Η Τουρκία και η Ελλάδα συνεργάζονται μέσω
του Διαδριατικού αγωγού (TAP) για να παραδώσουν αζερικό αέριο μέσω των
εδαφών τους στην Ιταλία, καλύπτοντας ένα μικρό μέρος της ζήτησης φυσικού
αερίου της Ευρώπης.
Ο αγωγός φυσικού αερίου Interconnector Ελλάδας-Βουλγαρίας έχει ολοκληρωθεί
κατά 80% και μπορεί να λειτουργήσει μέχρι τον Ιούλιο.
Ένας νέος ελληνικός τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) θα
μπορούσε να λειτουργήσει έως το τέλος του 2023, με πρόσθετες ροές προς την
Ουκρανία, τη Μολδαβία, τη Ρουμανία, τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία.
Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ, η γεωγραφική θέση και οι ανεπτυγμένοι
τερματικοί σταθμοί LNG συγκλίνουν για να την μετατρέψουν σε στρατηγικό
σύνδεσμο για τις περιφερειακές προμήθειες από το Ισραήλ, την Κύπρο, την
Αίγυπτο, το Κατάρ, τη Λιβύη και την Αλγερία, καθώς και τις ΗΠΑ, τον κορυφαίο
προμηθευτή φυσικού αερίου της Ελλάδας.
Υπάρχουν πολυάριθμοι τερματικοί σταθμοί LNG στη δυτική Ευρώπη, αλλά αυτοί
δεν διαθέτουν εγγύτητα και συνδεσιμότητα στο δίκτυο για να σπάσουν την
κυριαρχία της Ρωσίας στους υδρογονάνθρακες στα Βαλκάνια.
Το αναδυόμενο δίκτυο ανεφοδιασμού της Ελλάδας ως ενεργειακή πύλη στην
κεντρική Ευρώπη και για τις μεταφορές στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας
αναδιαμορφώνει τη γεωοικονομία της νότιας Ευρώπης, ένα αποτέλεσμα που
αντιτίθεται η Μόσχα και η Άγκυρα.
Το υποθετικό σενάριο κρίσης στο Αιγαίο
Σε έναν παρατεταμένο πόλεμο στην Ουκρανία, ένα σενάριο θέλει την Μόσχα να
ενθαρρύνει την Άγκυρα να ανανεώσει τις εδαφικές διεκδικήσεις της στο Αιγαίο.
Η Άγκυρα θα μπορούσε να απειλήσει να κλείσει τον αγωγό TAP και να αρνηθεί
στην Ελλάδα πολύτιμα τέλη μεταφοράς LNG.
Μια μικρής κλίμακας κρίση και στρατιωτικές εντάσεις μεταξύ δύο βαριά
οπλισμένων συμμάχων του ΝΑΤΟ θα αποσπούσαν εν μέρει την προσοχή από τις
απαντήσεις του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.
Οι δυνάμεις της συμμαχικής αεροπορίας που αναπτύσσονται στις βόρειες
ελληνικές και δυτικές τουρκικές βάσεις θα ανέστειλαν τις περιφερειακές
ασκήσεις και αποστολές στη Μαύρη Θάλασσα. Τα συμμαχικά ναυτικά θα απέφευγαν
το Αιγαίο Πέλαγος και τα στενά των Δαρδανελίων, φοβούμενοι λάθος
υπολογισμούς ή πιθανά διασταυρούμενα πυρά.
Το πλήγμα στις στρατηγικές και τακτικές ικανότητες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στο
στόμιο της Μαύρης Θάλασσας θα ήταν σημαντικό, αν και εξαιρετικά επωφελές
τακτικά για τις ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της Ουκρανίας.
Ένας πολύπλοκος παράγοντας είναι το επερχόμενο γαλλικό εκλογικό ημερολόγιο
αλλά και σύστημα.
Η Εθνοσυνέλευση και η Γερουσία λειτουργούν ως δύο ξεχωριστά νομοθετικά
σώματα, ωστόσο η περίπλοκη λήψη αποφάσεων απαιτεί συντονισμό μεταξύ των δύο
οργάνων και με τον Πρόεδρο σε θέματα εξωτερικής άμυνας στην προκειμένη
περίπτωση, της ανατολικής Μεσογείου.
Η Γαλλία και η Ελλάδα συνήψαν συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας τον
Σεπτέμβριο του 2021, ένα χρόνο αφότου το Παρίσι έστειλε πολεμικά πλοία στο
Αιγαίο υποστηρίζοντας την Ελλάδα ενάντια στους τουρκικούς λεονταρισμούς και
προκλήσεις.
Με τις γαλλικές προεδρικές εκλογές τον Απρίλιο και τις βουλευτικές εκλογές
τον Ιούνιο, η αποφασιστικότητα του Παρισιού να βοηθήσει ξανά την Ελλάδα θα
μπορούσε να παρεμποδιστεί, επιδεινώνοντας μια πιθανή κρίση.
Μέχρι τότε τα αεροπλανοφόρα των ΗΠΑ θα μπορούσαν να είχαν αποσταλεί
κοντά στην Ταϊβάν, η οποία βρίοσκεται σε πολύ μεγαλύτερη δυσχερή θέση στο
θέατρο Ινδο-Ειρηνικού όπου κυριαρχούν ολοένα και περισσότερο οι εταίροι της
Μόσχας, το Πεκίνο, αφήνοντας την ανατολική Μεσόγειο και τη νότια Ευρώπη
περαιτέρω εκτεθειμένες στις ρωσικές φιλοδοξίες ισχύος.
Η επιχειρούμενη στροφή της Τουρκίας προς τη Δύση από τον Ερντογάν
Παρότι τα παραπάνω έχουν πιθανότητα και λογική ως σενάριο να επισυμβούν,
εντούτοις θα πρέπει να υπολογίσουμε το γεγονός ότι η Τουρκία επιχειρεί
τους τελευταίους μήνες μια στροφή στην εξωτερική της πολιτική.
Αυτή συνίσταται στην προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων της Τουρκίας
με τα ΗΑΕ, την Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο και εσχάτως με το Ισραήλ
Οι επικοινωνίες Ουάσιγκτον-Άγκυρας έχουν πυκνώσει, ενώ και ο ΓΓ του ΝΑΤΟ
στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Τουρκία κάλεσε τον Ερντογάν να ευθυγραμίσει
την χώρα του με τι υπόλοιπες της Συμμαχίας , υιοθετώντας κυρώσεις κατά της
Ρωσίας
Το ΝΑΤΟ θα λέγαμε ότι έχει "αναστηθεί" μετά την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία
και ουδέποτε τα τελευταία χρόνια υπήρξε τέτοια ομοφωνία και αποφασιστικότητα
από τα κράτη μέλη του για λήψη κοινών αποφάσεων αλλά και δράσης.
Κατά συνέπεια μια ελληνοτουρκική κρίση αμέσως μετά το πέρας του πολέμου στην
Ουκρανία θα αποδομούσε την ενότητα της Συμμαχίας στη ΝΑ πτέρυγά της και αυτό
είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να προσμετρήσει καλά ο Ερντογάν.
Σε ένα χρόνο πρόκειται να διεξαχθούν εκλογές στην Τουρκία και ο Ερντογάν
είναι πολύ πιθανό να μην επιθυμεί να δημιουργήσει ένα ενιαίο αντιδυτικό
μέτωπο εναντίον του, δημιουργώντας κρίση με την Ελλάδα, ιδίως τώρα που
δημοσκοπικά φαίνεται ότι θα χάσει τις επικείμενες εκλογές.
Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Ερντογάν ευελπιστεί η χώρα του να φιλοξενήσει την
καλοκαιρινή σεζόν όλους τους Ρώσους Τουρίστες που σκόπευαν να κάνουν τις
διακοπές τους στις χώρες της ΕΕ, βελτιώνοντας την παραπαίουσα οικονομία του.
Βεβαίως όλα αυτά είναι σενάρια επί χάρτου, αφού ο Τούρκος Πρόεδρος δείχνει
αποφασισμένος να εφελκύσει το Ισραήλ προκειμένου το φυσικό αέριο του να
διοχετευθεί στην Τουρκία και εκείθεν στην ΕΕ, προσδοκώντας έτσι να
καταστήσει τη χώρα του ενεργειακό κόμβο από τον οποίο θα εξαρτάται η ΕΕ.
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Συνεπώς εκείνο το οποίο θα καθορίσει τις εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές
σχέσεις είναι το επίπεδο συνεννόησης -σύγκλισης απόψεων Μητσοτάκη
-Ερντογάν για τα κοιτάσματα των υδρογονανθράκων στη ΝΑ Μεσόγειο, κάτι το
οποίο δεν φαίνεται πιθανό μέχρι τώρα λόγω των τουρκικών απαιτήσεων που
στερούνται βάσης σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και το δίκαιο της θάλασσας και
των ενεργειών της Τουρκίας.
Δηλαδή κοινώς εάν η Τουρκία δεν πείσει το Ισραήλ να διοχετεύσει το φυσικό
του αέριο σε αυτήν, τότε είναι πολύ πιθανό να έχουμε την εμφάνιση
τουρκικών γεωτρύπανων με τη συνοδεία Τουρκικών πολεμικών πλοίων νοτίως
Κρήτης , ανατολικά Ρόδου-Καστελορίζου και Δυτικά Κύπρου.
Αυτό θα ανεβάσει εκ νέου την ένταση στις Ελληντουρκικές σχέσεις, μηδέ
αποκλειομένου θερμού επεισοδίου την περίοδο μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου, με
την προϋπόθεση ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα έχει τερματιστεί από πλευράς
στρατιωτικών επιχειρήσεων.