Η τρέχουσα συγκυρία, η οποία διέπεται από την εν εξελίξει (από τις 24
Φεβρουαρίου 2022) στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς και από
την συνακόλουθη σύγκρουση αρχών και αξιών η οποία διεξάγεται μεταξύ των δύο
στρατηγικών κόσμων της Δύσης (υπό την ηγεσία των ΗΠΑ) και της Ανατολής (υπό
την ηγεσία της Ρωσίας), μας υπενθυμίζει μια πικρή πραγματικότητα: ότι η
Ανθρωπότητα ουδέποτε υπήρξε καθ’ ολοκληρίαν ενωμένη, και ότι εξακολουθεί
πεισματικά να βρίσκεται κατακερματισμένη, τόσο σε επίπεδο αντιμαχόμενων
στρατηγικών συνασπισμών (Δύση εναντίον Ανατολής), όσο και σε επίπεδο επιμέρους
αντιμαχόμενων εθνών (βλ. τις συνεχώς τεταμένες ελληνοτουρκικές σχέσεις, κλπ.).
Παρασκευάς-Μάριος Τουρτούνης
Μέσα σε αυτό το αβέβαιο και χαώδες διεθνές πλαίσιο, το οποίο υφίσταται εν μέσω
της κυριαρχίας κοινών, για την Ανθρωπότητα, προκλήσεων (όπως π.χ. η φτώχεια, η
κλιματική αλλαγή, κ.ά.), πρέπει να αναζητηθεί το ποιός, ήδη υπάρχων, θεσμός θα
μπορούσε να «στεγάσει» μια παγκόσμια διακρατική συμμαχία, η οποία θα
συμπεριελάμβανε όλα τα κράτη του πλανήτη, και η οποία θα είχε ως σκοπό της την
εξεύρεση λύσεων για την αντιμετώπιση φαινομένων (είτε φυσικών, είτε
κοινωνικών), τα οποία απειλούν την ευημερία της Ανθρωπότητας.
Κατά την γνώμη μου, ο υπάρχων θεσμός ο οποίος θα μπορούσε να μετεξελιχθεί,
έπειτα από αρκετά χρόνια, σε μια παγκοσμίου εμβέλειας συμμαχία μεταξύ όλων
σχεδόν των κρατών του πλανήτη μας, είναι η Βορειοατλαντική Συμμαχία (ΝΑΤΟ). Οι
πρόσφατες επίσημες εκδηλώσεις ενδιαφέροντος, εκ μέρους της Σουηδίας και της
Φινλανδίας (καθώς επίσης και η δηλωμένη προθυμία του Ουκρανού Προέδρου κ.
Βολοντιμίρ Ζελένσκι για την χώρα του), για εσπευσμένη ένταξη των χωρών αυτών
στους κόλπους του ΝΑΤΟ, αποτελούν σοβαρή ένδειξη για την αναμφισβήτητη
συσπειρωτική ισχύ και ικανότητα του ΝΑΤΟ.
Το ΝΑΤΟ, ιδρυθέν στις 4 Απριλίου του 1949, αποτελεί μια ευρεία στρατιωτική
συμμαχία, αποκλειστικά αμυντικού χαρακτήρα. Το ΝΑΤΟ αποτελεί πρακτικά την
«ασπίδα» εκείνη η οποία, τόσο με το συμβατικό της οπλοστάσιο, όσο και με το
πυρηνικό της οπλοστάσιο, προστατεύει τις δημοκρατικές και φιλελεύθερες αξίες
του Δυτικού κόσμου έναντι των ολοκληρωτικών καθεστώτων που ταλανίζουν το
κομμάτι εκείνο της Ανθρωπότητας που κατοικεί σε ορισμένες χώρες του
στρατηγικού κόσμου της Ανατολής.
Το ΝΑΤΟ έχει, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, ενταγμένα στους κόλπους του και
ορισμένα έθνη των οποίων η Ιστορία και το παρελθόν διέπονται από μια οξεία
εχθρότητα μεταξύ των εν λόγω εθνών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η
σταθερή συνύπαρξη, από τις 18 Φεβρουαρίου του 1952, της Ελλάδας και της
Τουρκίας, δύο παραδοσιακά και ιστορικά αντικρουόμενων πλευρών, ως συμμαχικών
κρατών στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Η ικανότητα αυτή του ΝΑΤΟ να αποτρέπει και να
αποσοβεί, μέχρι στιγμής, την έξαρση ακραίων εχθρικών ενεργειών, τουλάχιστον σε
επίπεδο θερμού πολεμικού επεισοδίου, μεταξύ παραδοσιακά εχθρικών, πλην
συμμαχικών, νατοϊκών κρατών (όπως π.χ. πετυχαίνουν να κάνουν οι αποτρεπτικοί
μηχανισμοί του ΝΑΤΟ στην περίπτωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων), είναι ο
σπουδαίος αυτός παράγοντας ο οποίος, σύμφωνα με τον έγκριτο ιστορικό της
περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, κ. Vojtech Mastny, αποτέλεσε (κι εξακολουθεί να
αποτελεί) πόλο έλξης για ένταξη στο ΝΑΤΟ όχι μόνο κρατών της Ευρωπαϊκής
Ένωσης, αλλά και κρατών τα οποία αναδύθηκαν έπειτα από την αποτίναξη της
σοβιετικής κυριαρχίας (Vojtech Mastny, “Did NATO Win the Cold War? Looking
over the Wall”, Foreign Affairs, Vol. 78, No. 3 [May - Jun., 1999], σελ. 187).
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο αείμνηστος Αμερικανός συντηρητικός πολιτικός Barry
Goldwater (1909-1998), το 1964, σε λόγο του ως Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος
Πρόεδρος των ΗΠΑ, έλεγε ότι το ΝΑΤΟ αποτελεί το «σπουδαιότερο προπύργιο που
ανεγέρθη ποτέ από ελεύθερα έθνη» (“Goldwater’s 1964 Acceptance Speech”, The
Washington Post, Μάιος 1998, Προσβάσιμο στο:
https://www.washingtonpost.com/wp-srv/politics/daily/may98/goldwaterspeech.htm
, Ανακτήθηκε στις 30-10-2022).
Επιπλέον, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι, ήδη από την Σύνοδο του ΝΑΤΟ του 1994
στις Βρυξέλλες, το ΝΑΤΟ έχει δημιουργήσει στους κόλπους του, έπειτα από
πρόταση του τότε Προέδρου του ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, και έπειτα από έγκριση της
πρότασης αυτής από την Βορειοατλαντική Συμμαχία, τον θεσμό της «Συνεργασίας
για την Ειρήνη» (Partnership for Peace), έναν θεσμό ο οποίος συνάπτει δεσμούς
συνεργασίας ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και σε διάφορα ενδιαφερόμενα κράτη τα οποία
επιθυμούν ίσως να γίνουν μελλοντικά μέλη του ΝΑΤΟ. Μέχρι την προηγούμενη
δεκαετία του 2010, ο επίσημος κορμός του ΝΑΤΟ είχε κατορθώσει, μέσω του θεσμού
της «Συνεργασίας για την Ειρήνη», να προσελκύσει ως συνεργάτιδες χώρες τις
εξής: Αλγερία, Αρμενία, Αυστρία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Αίγυπτο, Φινλανδία,
Γεωργία, Ιρλανδία, Ισραήλ, Ιορδανία, Καζακστάν, Κιργιστάν, ΠΓΔΜ (σημερινή
Βόρεια Μακεδονία), Μαυριτανία, Μολδαβία, Μαρόκο, Ρωσία (!!!), Σουηδία,
Ελβετία, Τατζικιστάν, Τυνησία, Τουρκμενιστάν, Ουκρανία και Ουζμπεκιστάν (Mark
Wintz, Transatlantic Diplomacy and the Use of Military Force in the Post–Cold
War Era, Palgrave Macmillan, Νέα Υόρκη 2010, σελ. 169).
Συνεπώς, από τα ανωτέρω στοιχεία μπορούμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι η
επίσημη ένταξη στους κόλπους του ΝΑΤΟ εξακολουθεί να αποτελεί μια ελκυστική
επιλογή για αρκετά κράτη του πλανήτη μας, τα οποία επιθυμούν να αμυνθούν με
κάποιον τρόπο απέναντι σε μια ενδεχόμενη καταπίεσή τους από μια τυραννική
υπερδύναμη (Ρωσία ή Κίνα).
Ο εν εξελίξει ρωσο-ουκρανικός πόλεμος, που επήλθε από την βάναυση στρατιωτική
εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία, εντείνει σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη αρκετών
κρατών για καταφυγή στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ, ειδικότερα μέσω του
θεσμού της «Συνεργασίας για την Ειρήνη», ο οποίος λειτουργεί στους κόλπους
του, έχει την δυνατότητα να επεκταθεί με ομαλό και ειρηνικό τρόπο σε άλλα
κράτη του κόσμου, τα οποία ασπάζονται τις δημοκρατικές και φιλελεύθερες αξίες
της Δύσης.
Ο «νατοϊσμός» θα πρέπει να καταστεί μια πανίσχυρη ιδεολογία, αρχικά στις
κοινωνίες των κρατών-μελών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Ο νατοϊσμός θα
πρέπει να διαπνέεται από μια αίσθηση ειρηνικής συσπείρωσης εντός ενός
οικογενειακού περιβάλλοντος αμυντικού χαρακτήρα, κι όχι από επεκτατικές και
επιθετικές στοχεύσεις με σκοπό απλώς την γεωγραφική εξάπλωση.
Η Ελλάδα, ως επίσημο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να πρωτοστατήσει ως
προς την κατεύθυνση της γαλούχησης της ελληνικής κοινωνίας με την ιδεολογία
του νατοϊσμού, με σκοπό την εμφύσηση ενός «νατοϊκού πατριωτισμού» στην ψυχή
των Ελλήνων. Ως ιστορικός & μουσικός, εγώ προσωπικά θα προτάξω την σημασία
της εκπαίδευσης για ένα τέτοιο εγχείρημα. Δηλαδή, στο μάθημα της Ιστορίας που
διδάσκεται στα ελληνικά σχολεία, θα μπορούσε να δίνεται κάποια περισσότερη
επικέντρωση στην σπουδαιότητα της λειτουργίας και της δράσης της
Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, τόσο για την Ελλάδα ειδικότερα, όσο και για τον
ελεύθερο δημοκρατικό κόσμο γενικότερα. Επιπλέον, θα ήταν πολύ χρήσιμο εάν οι
ελληνικές φιλαρμονικές παιάνιζαν συχνά τον επίσημο ύμνο της Βορειοατλαντικής
Συμμαχίας (σε σύνθεση του André Reichling το 1989), ακόμη και στις μεγάλες
Εθνικές Επετείους της χώρας μας! Μπορεί να ακούγεται κάπως υπερβολικό αυτό σε
ορισμένους, όμως θεωρώ ότι ο Ύμνος του ΝΑΤΟ θα πρέπει να έχει κάποιον βαθμό
ιερότητας για την Ελλάδα, εφόσον η χώρα μας αποτελεί επί συνεχόμενα 70 χρόνια
(1952-2022, δηλ. σχεδόν επί έναν αιώνα!) αναπόσπαστο κομμάτι της
Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Συνεπώς, θεωρώ ότι θα πρέπει να υπάρξει στην
Ελλάδα μια εκπαίδευση η οποία θα προωθεί την καλλιέργεια ενός «νατοϊκού
πατριωτισμού», όχι όμως με άγονο φανατισμό, αλλά με πλήρη συνειδητοποίηση για
την ανάγκη της συνέχισης της λειτουργίας του ΝΑΤΟ ως μιας απολύτως
επιτυχημένης και αποτελεσματικής αμυντικής συμμαχίας, με προοπτικές ειρηνικής
επέκτασής της και σε άλλα κράτη που επιθυμούν να ενταχθούν οικειοθελώς στην
Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Για την επίτευξη της πολυπόθητης ενοποίησης της Ανθρωπότητας, το πρώτο βήμα
είναι η επίτευξη μιας παγκόσμιας, πανανθρώπινης στρατιωτικής συμμαχίας, η
οποία θα πετύχει την γενική επικράτηση της ειρήνης και της ελευθερίας στον
κόσμο. Το ΝΑΤΟ, μέσω του ειδικού θεσμού της «Συνεργασίας για την Ειρήνη»
(Partnership for Peace), διαθέτει αυτή την στιγμή το καταλληλότερο εργαλείο
για την σταδιακή προσέλκυση όλο και περισσότερων χωρών στην Βορειοατλαντική
Συμμαχία. Ενδεικτικό είναι ότι ακόμα και η ίδια η Ρωσία, αν και ηγέτιδα
υπερδύναμη του στρατηγικού κόσμου της Ανατολής, είχε, πριν από κάποια χρόνια,
ενταχθεί στον θεσμό της «Συνεργασίας για την Ειρήνη» του ΝΑΤΟ! Και ποιός
ξέρει, ίσως το ΝΑΤΟ κατορθώσει τελικά, στο μέλλον, να επεκταθεί παγκοσμίως με
ειρηνικό τρόπο, και να πετύχει έτσι την πραγματοποίηση μιας παγκοσμίου
κλίμακας συμμαχίας, η οποία θα σημάνει και την αποσόβηση των ανταγωνισμών, των
πολέμων και των τυραννικών καθεστώτων στον κόσμο…
Πρώτα απ’ όλα όμως, χρειάζεται η καθιέρωση και η εμπέδωση μιας έντιμης
ιδεολογίας του νατοϊσμού στις ίδιες τις κοινωνίες των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ.
Γιατί, λοιπόν, να μην είναι η Ελλάδα εκείνη που, εκπαιδεύοντας την κοινωνία
της στις νατοϊκές αρχές και αξίες, θα πρωτοστατήσει σε ένα λαμπρό ιδεολογικό
μέλλον για το ΝΑΤΟ; Γιατί να μην είναι η Ελλάδα εκείνη η οποία ίσως κατευθύνει
ιδεολογικά έναν θεσμό ο οποίος μπορεί να αποτελέσει και το μελλοντικό «κοινό
σπίτι» που θα στεγάσει όλα τα κράτη του κόσμου; Γιατί να μην είναι η Ελλάδα
εκείνη που θα δώσει ξανά τα Φώτα της στην Ανθρωπότητα;
Εν ολίγοις, η Ελληνική Πολιτεία θα πρέπει να επιστρατεύσει την εκπαίδευση
προκειμένου να μπορέσει να καλλιεργήσει στην ελληνική κοινωνία ένα είδος
ειρηνικού «νατοϊκού πατριωτισμού», έτσι ώστε ο Ελληνικός Λαός να φθάσει στο
σημείο να διακατέχεται από ρίγη συγκίνησης όταν θα κάνει λόγο για την πολυετή
και ανελλιπή παρουσία της Ελλάδας στην οικογένεια του ΝΑΤΟ. Σύσσωμος ο
Ελληνικός Λαός οφείλει να καταστεί υποδειγματικά πιστός και αφοσιωμένος στην
δράση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Επιπροσθέτως, εάν η Ελλάδα προχωρήσει άμεσα σε ένα τέτοιο εγχείρημα, θα
εκθέσει, ταυτόχρονα, σε σημαντικό βαθμό την επιθετική Τουρκία στα μάτια της
Δύσης, καθώς από την μία θα έχουμε μία Ελλάδα βαθιά πιστή και αφοσιωμένη στο
ΝΑΤΟ, και από την άλλη μια ύποπτη και παρεκκλίνουσα Τουρκία, η οποία φέρει
προσκόμματα στην ένταξη νέων κρατών-μελών στην Βορειοατλαντική Συμμαχία (βλ.
τις πρόσφατες αντιρρήσεις της Τουρκίας σχετικά με την ενταξιακή προοπτική της
Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ).
Τέλος, ένα τέτοιο εγχείρημα «νατοϊκής διαπαιδαγώγησης» της ελληνικής κοινωνίας
θα αποτρέψει τυχόν μελλοντικές επικίνδυνες πολιτικές αμφιταλαντεύσεις της
Ελλάδας σχετικά με την θέση της στο διεθνές σύστημα. Μια βαθιά και σταθερά
νατοϊκή Ελλάδα δεν θα κινδυνεύσει ποτέ να πέσει θύμα των αυταρχικών καθεστώτων
του στρατηγικού κόσμου της Ανατολής.
(Ο Παρασκευάς-Μάριος Ι. Τουρτούνης είναι Ιστορικός & Μουσικός από το
Μαρκόπουλο Μεσογαίας Αττικής. Είναι Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και
Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με
ειδίκευση στην Ιστορία).