Κινήσεις τακτικής από την Τουρκία
Ανδρεστίνος Ν. Παπαδόπουλος
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δημιούργησε νέα γεωπολιτικά δεδομένα στην
Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο με πολλαπλές επιπτώσεις. Ώθησε το ΝΑΤΟ να
προσκαλέσει Σουηδία και Φινλανδία να γίνουν μέλη της, έδωσε την ευκαιρία στην
Τουρκία να διαδραματίσει κάποιο πόλο στην διένεξη, αποφεύγοντας να επιβάλει
κυρώσεις κατά της Ρωσίας και προμηθεύοντας το Κίεβο με ντρόουνς, πράγμα που
επέτρεψε να διοργανώνει συναντήσεις των δύο αντιπάλων, και τέλος ανέδειξε την
σημασία της Ελλάδας ως παράγοντα σταθερότητας στην περιοχή, λόγω της
αναξιοπιστίας της Τουρκίας, εξού και η ανάπτυξη της αμερικανικής στρατιωτικής
παρουσίας στην Αλεξανδρούπολη.
Αυτοί οι εξωτερικοί παράγοντες, όπως και οι εσωτερικοί, άθλια οικονομική
κατάσταση, οι συνέπειες των σεισμών με τις χιλιάδες των θυμάτων καθώς και τα
αρνητικά αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων για τον υποψήφιο πρόεδρο Ερντογάν
οδήγησαν τον Τούρκο Πρόεδρο, που αισθάνθηκε την διεθνή απομόνωση του, σε
αλλαγή της εξωτερικής του πολιτικής. Το πρώτο βήμα το έκανε, λέγοντας ναι στην
ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, χρησιμοποιώντας έτσι ένα από τα
διαπραγματευτικά του χαρτιά που κρατούσε για την αγορά των F-16 από της ΗΠΑ,
διατηρώντας όμως το άλλο της Σουηδίας, που τώρα επισείει το δεξί χέρι του
Ερντογάν, ο Σύμβουλος Καλίν. Αυτό βέβαια για εσωτερικούς λόγους δίνει στον
Ερντογάν την δυνατότητα να ισχυρίζεται ότι η χώρα του είναι αρκετά ισχυρή για
να επιβάλει τις θέσεις της σε Ουάσιγκτον και ΝΑΤΟ.
Σαν αποτέλεσμα, κατά την επίσκεψη του Προέδρου της Φινλανδίας Sauli Niinisto
στην Άγκυρα (16-17 Μαρτίου 2023) ο Πρόεδρος Ερντογάν υπέγραψε την απόφαση του
για επικύρωση από το τουρκικό Κοινοβούλιο του αιτήματος της Φινλανδίας για
ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Κατά την συνέντευξη τύπου, ο Τούρκος Πρόεδρος ικανοποιημένος από την εκπλήρωση
των δεσμεύσεων που ανέλαβε η Φινλανδία δήλωσε: «Πιστεύω ότι το ΝΑΤΟ θα γίνει
ισχυρότερο με την ένταξη της Φινλανδίας και έτσι θα παίξει ενεργό ρόλο στην
διατήρηση της παγκόσμιας ασφάλειας και σταθερότητας». Από την πλευρά του ο
Πρόεδρος Niinisto εξέφρασε τις ευχαριστίες του, τονίζοντας ότι «αυτή είναι η
πιο σημαντική είδηση για όλους τους Φινλανδούς». Δεν παρέλειψε, όμως να
αναφέρει ότι «η ένταξη μας στο ΝΑΤΟ δεν μπορεί να είναι πλήρης χωρίς την
Σουηδία, γιατί έχουμε κοινά συμφέροντα». Για την υποψηφιότητα της Σουηδίας στο
ΝΑΤΟ η θέση Ερντογάν ήταν ότι η Άγκυρα «θα συνεχίσει τις συνομιλίες με την
Στοκχόλμη στην βάση των αρχών του ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα αυτές που αφορούν στην
καταπολέμηση της τρομοκρατίας», τονίζοντας ότι η υποψηφιότητα της Σουηδίας θα
εξαρτηθεί άμεσα από τα μέτρα που θα λάβει, στην βάση του τριμερούς μνημονίου
που υπεγράφη στην Μαδρίτη, τον Ιούνιο του 2022 για συνεργασία σε θέματα
αντιτρομοκρατίας.
Οι λόγοι που οδήγησαν την Φινλανδία να αιτηθεί ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι πολλοί.
Εδώ θα αναφέρουμε τους κυριότερους. Ήταν η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία
που ανάγκασε την Φινλανδία να αποφασίσει την ένταξη της στο ΝΑΤΟ, καθώς το
περιβάλλον ασφάλειας για την Φινλανδία και την Ευρώπη άλλαξε ριζικά. Με την
ένταξη της, συνεπώς, στο ΝΑΤΟ, τόσο η δική της ασφάλεια, όσο και της Βαλτικής
και Βόρειας Ευρώπης θα ενισχυόταν επαρκώς. Δεδομένου ότι η Σουηδία είναι ο
εγγύτερος εταίρος της Φινλανδίας σε θέματα ασφάλειας και άμυνας, η ένταξη της
στο ΝΑΤΟ δεν θα ήταν πλήρης χωρίς την Σουηδία. Μια Φινλανδία στο ΝΑΤΟ, θα
μπορούσε να προσφέρει στην Συμμαχία τις εμπειρίες της σε θέματα διαχείρισης
κρίσεων στην Αρκτική καθώς και νέες τεχνολογίες. Τέλος, ως μέλος του ΝΑΤΟ η
Φινλανδία θα μπορούσε να προαγάγει την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ
Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΝΑΤΟ, σε θέματα αμυντικής συνεργασίας.
Εντούτοις, η πιο σπουδαία κίνηση που έκανε η Τουρκία απέβλεπε στην αναθέρμανση
των διπλωματικών σχέσεων της με την Αίγυπτο, που είχαν διακοπεί το 2013, όταν
ο τότε Πρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι, που προερχόταν από την Μουσουλμανική
Αδελφότητα ανετράπη από τον νυν Πρόεδρο Σίσι. Γι’ αυτό τον σκοπό ο Τούρκος
ΥΠΕΞ Τσαβούσογλου επισκέφθηκε το Κάιρο στις 18 Μαρτίου 2023, μετά από 11
χρόνια υπουργικής επίσκεψης. Το ίδιο ισχύει και για τον Αιγύπτιο ΥΠΕΞ Sameh
Shoukry που επισκέφθηκε τα Άδανα μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς που
κτύπησαν Τουρκία και Συρία. Οι συνομιλίες των δύο υπουργών πρόβαλαν τις
υπάρχουσες διαφορές ανάμεσα στις δύο χώρες πάνω σε τρία κύρια θέματα. Λιβύη,
δραστηριότητες των μελών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Τουρκία και τις
απειλές της Τουρκίας κατά της Ελλάδας και της Κύπρου.
Στο θέμα της Λιβύης, η ένταση στις σχέσεις Αιγύπτου-Τουρκίας προήλθε από την
υπογραφή από την Άγκυρα, το 2019, μιας σειράς οικονομικών συμφωνιών με την
εδρεύουσα στην Τρίπολη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας πάνω σε θέματα εκμετάλλευσης
υδρογονανθράκων στα Μεσογειακά χωρικά ύδατα της Λιβύης. Το 2019, επίσης, η
Άγκυρα υπέγραψε μια συμφωνία καθορισμού της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης,
με την Τρίπολι, με στόχο της ενίσχυση της στην Ανατολική Μεσόγειο, πράγμα που
ώθησε την Αίγυπτο να υπογράψει μια παρόμοια με την Ελλάδα. Η Αίγυπτος απέρριψε
αυτές τις συμφωνίες ισχυριζόμενη ότι η εντολή που είχε η Λιβυκή κυβέρνηση είχε
λήξει και επομένως δεν είχε εξουσία να υπογράψει τέτοιες συμφωνίες. Επιπλέον,
το Κάιρο θεωρεί σε μεγάλο βαθμό την Τουρκία υπεύθυνη για την παρούσα κατάσταση
στην Λιβύη, την οποία η κυβέρνηση Σίσι βλέπει σαν απειλή για την εθνική
ασφάλεια της Αιγύπτου.
Όσον αφορά τις δραστηριότητες των μελών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην
Τουρκία, σαν μια χειρονομία για ικανοποίηση του Καΐρου ο Πρόεδρος Ερντογάν
πήρε μέτρα για να περικόψει τις δραστηριότητες της Αδελφότητας στην Τουρκία,
επιβάλλοντας μόνο περιορισμούς σε μερικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, που
διευθύνονται από Αιγύπτιους αντιφρονούντες.
Η άλλη όψη του νομίσματος είναι ότι, ο Τσαβούσογλου, μετά τις συνομιλίες με
τον Αιγύπτιο ομόλογο του εξέφρασε την επιθυμία της Τουρκίας να αναπτύξει τις
σχέσεις τους σε όλα τα πεδία, συμπεριλαμβανομένων της διπλωματίας, της
ενέργειας, των μεταφορών και των κοινών στρατιωτικών ασκήσεων. Οποιαδήποτε
προσδοκία ότι η έφεση της Τουρκίας να αλλάξει το ισοζύγιο στην Ανατολική
Μεσόγειο προς όφελος της είναι πολύ αισιόδοξη. Η Αίγυπτος επιλέγει να έχει ως
εταίρους την Ελλάδα και την Κύπρο, και οποιαδήποτε Τουρκο-Αιγυπτιακή σχέση στα
ενεργειακά φαίνεται απίθανη, εκτός αν η Τουρκία λύσει τις διαφορές της με
Ελλάδα και Κύπρο.
Καταλήγοντας, παρατηρούμε ότι η αναθέρμανση των σχέσεων του Κατάρ με τους
Άραβες γείτονες της διευκόλυνε την Τουρκία να επιζητήσει συμφιλίωση με τα
Εμιράτα, την Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ. Επί του παρόντος, όμως, η
αξιοπιστία της τίθεται εν αμφιβόλω, όχι μόνο στο πλαίσιο του Αραβικού κόσμου,
αλλά, όπως υποδεικνύεται εκ των πραγμάτων και σ’ αυτό των σχέσεων της με την
Δύση, και ειδικότερα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας.
Η «επίθεση φιλίας» προς την Ελλάδα
Μια άλλη κίνηση αλλαγής της Τουρκίας είναι η «επίθεση φιλίας» προς την Ελλάδα
μέσα σε κλίμα που δημιούργησε η «διπλωματία των σεισμών». Οι δύο χώρες
αποφάσισαν όπως η μεν Τουρκία υποστηρίζει την υποψηφιότητα της Ελλάδας για μια
θέση μη μονίμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, για την περίοδο
2025-2027, η δε Ελλάδα να υποστηρίξει την υποψηφιότητα της Τουρκίας για την
θέση του Γενικού Γραμματέα του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ).
Επιπλέον, απεφασίσθει μορατόριουμ για στρατιωτικές ασκήσεις στο Αιγαίο μέχρι
το καλοκαίρι. Αυτά, βεβαίως, θεωρούνται τακτικισμοί της Τουρκίας, γιατί μετά
τις εκλογές θα έχουμε αποδείξεις ότι η στρατηγική της Τουρκίας δεν πρόκειται
να αλλάξει, έστω και αν ο Τούρκος ΥΠΕΞ στέλνει, παραδόξως, συγχαρητήριες ευχές
στην Ελλάδα για την εθνική της εορτή της 25ης Μαρτίου, επέτειο εξέγερσης των
Ελλήνων κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
* Πρέσβης ε.τ.
Φιλελεύθερος