Το αίτημα του ισραηλινού στρατού να φύγουν αμέσως οι στρατιώτες και οι
αξιωματικοί του, που είναι παρόντες στη Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν και να
κρατήσουν κρυφό το ταξίδι τους, έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με τους λόγους
της ισραηλινής στρατιωτικής παρουσίας και στις δύο χώρες, εν μέσω φόβων του
Τελ Αβίβ ότι το Ιράν θα επιδιώξει να τους προσεγγίσει ως μέρος της απάντησής
της στη δολοφονία του πρώην ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια.
Στρατηγική μεγάλης σημασίας
Αναλυτές και παρατηρητές πιστεύουν ότι η περιοχή του Καυκάσου, ιδιαίτερα η
Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν, αντιπροσωπεύουν μια στρατηγική περιοχή μεγάλης
σημασίας στην ισραηλινή πολιτική, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα ισραηλινά
συμφέροντα και στις δύο χώρες εκδηλώνονται στο πλαίσιο πολλών κύριων
παραγόντων, οι πιο σημαντικοί εκ των οποίων είναι η περιφερειακή πολιτική.
Το Ισραήλ και η στρατηγική του Καυκάσου
Σύμφωνα με το Carnegie Middle East Center, η εμπλοκή του Ισραήλ στις χώρες του
Καυκάσου αυξήθηκε στα τέλη της πρώτης δεκαετίας της νέας χιλιετίας, ενώ η
πολιτική του πέρασε από δύο βασικά στάδια:
Η πρώτη φάση, πριν από το 2008, επικεντρώθηκε στη Γεωργία, καθώς εκπαίδευε τον
γεωργιανό στρατό και επέτρεψε σε ιδιωτικές αμυντικές εταιρείες να του παρέχουν
drones και προηγμένο εξοπλισμό, αλλά αναγκάστηκε να μειώσει αυτό το επίπεδο
υποστήριξης μετά τον πόλεμο της Νότιας Οσετίας το 2008 για να αποφύγει να
προκαλέσει τη Ρωσία και για να αντισταθμίσει αυτό, το Ισραήλ ενίσχυσε τη
στρατηγική του παρουσία στο Αζερμπαϊτζάν.
Αξιοσημείωτο ήταν ότι η επίσκεψη του πρώην υπουργού Άμυνας του Ισραήλ
Άβιγκντορ Λίμπερμαν στη Γεωργία το 2018 θεωρήθηκε η πρώτη του είδους της από
τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων το 1992.
Αυτή η επίσκεψη ήταν μάρτυρας της ενίσχυσης των στρατιωτικών σχέσεων με
την υπογραφή συμφωνιών στους τομείς της ηλεκτρονικής ασφάλειας, της βοήθειας
για τη δημιουργία συστήματος εφέδρων στρατιωτών και της καταπολέμησης της
τρομοκρατίας.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Times of Israel, το Ισραήλ πούλησε έναν αριθμό
οπλικών συστημάτων στη Γεωργία και εκπαίδευσε μέλη του γεωργιανού στρατού
σχετικά με τις μεθόδους και τη στρατηγική του ισραηλινού στρατού. Το
γεωργιανό υπουργείο Άμυνας υπέγραψε επίσης δύο συμφωνίες με ισραηλινές
αμυντικές εταιρείες. Προκειμένου να ανεβάσει την τεχνολογική ικανότητα των
δυνάμεων στα πρότυπα που απαιτεί το ΝΑΤΟ.
Περίπου δύο μήνες πριν από τον πόλεμο στη Γάζα, ο πρωθυπουργός της Γεωργίας
Ηρακλή Κομπαχίτζε επισκέφθηκε το Ισραήλ, όπου συμφώνησε με τον ομόλογό
του Μπενιαμίν Νετανιάχου να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών σε
πολλούς τομείς της οικονομίας και ασφάλειας, ενώ ο Νετανιάχου περιέγραψε τη
σχέση μεταξύ των δύο χωρών ως «θερμή».
Μια μυστική επίσκεψη…και ένα περιβάλλον για τη Μοσάντ
Όσον αφορά τη δεύτερη φάση εμπλοκής στον Καύκασο, ήταν με το Αζερμπαϊχάν,
του οποίου ο όγκος εμπορίου ανήλθε σε περίπου 4 δισεκατομμύρια δολάρια,
καθώς το Ισραήλ αγόρασε πετρέλαιο από το Αζερμπαϊτζάν και σχεδιάζει να
εισάγει 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από τη χώρα στην
Κασπία Θάλασσα κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας.
Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης της Στοκχόλμης, το Ισραήλ
είναι υπεύθυνο για την προμήθεια περίπου 60% των όπλων του στρατού στο
Αζερμπαϊτζάν μεταξύ 2017 και 2020, σε αντάλλαγμα, τροφοδοτώντας το Τελ Αβίβ
με περίπου το 40% των αναγκών του σε πετρέλαιο.
Τον Οκτώβριο του 2022, ο τότε υπουργός Άμυνας του Ισραήλ Μπένι Γκαντζ
αποκάλυψε ότι είχε πραγματοποιήσει μυστική επίσκεψη στο Αζερμπαϊτζάν, κατά
την οποία υπέγραψε αρκετές συμφωνίες συνεργασίας στον στρατιωτικό τομέα και
στον τομέα της ασφάλειας, μήνες μετά τη σύναψη συμφωνίας για επέκταση των
οικονομικών σχέσεων των δύο χωρών.
Εφαλτήριο για τη Μοσάντ
Η ισραηλινή εφημερίδα Maariv αποκάλυψε προηγουμένως ότι το
Αζερμπαϊτζάν αντιπροσωπεύει μια βάση για την ισραηλινή Μοσάντ,
εκμεταλλευόμενη τη γεωγραφική της γειτνίαση με το Ιράν για να παρακολουθεί
τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό της, ενώ η Τεχεράνη έχει
κατηγορήσει προηγουμένως τη γείτονά της ότι έδωσε στις ισραηλινές
πληροφορίες την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν επιχειρήσεις κατασκοπείας,
υποκλοπής και παρακολούθησης.
Ωστόσο, το Ισραήλ βοήθησε το Αζερμπαϊτζάν να αναπτύξει τις στρατιωτικές του
δυνατότητες στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και να ενισχύσει την άμυνά του
έναντι πιθανών επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο
Αντιτρομοκρατικών και Μελετών Πληροφοριών, το οποίο ανέφερε ότι περίπου 92
αεροπλάνα μεταφοράς φορτίου μετέφεραν στρατιωτικό εξοπλισμό στη Δημοκρατία
του Αζερμπαϊτζάν από το Ισραήλ τα τελευταία 7 χρόνια.
Το ιρανικό υπουργείο Εξωτερικών κατηγόρησε επανειλημμένα το Ισραήλ ότι
επιδιώκει να μετατρέψει το έδαφος της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν σε
«περιοχή που απειλεί την εθνική ασφάλεια του Ιράν».
Το Ισραήλ θεωρεί επίσης το Αζερμπαϊτζάν, σύμφωνα με όσα είπε ο πρώην
πρόεδρος Σιμόν Πέρες, ως «ένα βασικό στοιχείο για τον περιορισμό της
επιρροής του Ιράν στην ευρύτερη Μέση Ανατολή», ενώ το Κέντρο Κάρνεγκι
ανέφερε ότι το Ισραήλ πιστεύει ότι το Αζερμπαϊτζάν έχει ζωτικό ρόλο στη
«στρατηγική πολιορκίας του Ιράν».
Πόλεμος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ
Το πιο αξιοσημείωτο πράγμα στη σχέση μεταξύ Ισραήλ και Αζερμπαϊτζάν ήταν
κατά την προσπάθεια του Αζερμπαϊτζάν να ελέγξει την περιοχή του
Ναγκόρνο-Καραμπάχ το έτος 2020, καθώς τα σύνορα με το Ιράν επεκτάθηκαν κατά
περίπου 100 χιλιόμετρα και έτσι το Ισραήλ είχε πρόσβαση σε μια κατάλληλη
τοποθεσία για την παρακολούθηση των εγκαταστάσεων που απέχουν μόλις 7
χιλιόμετρα από το Ιράν.
Με βάση αυτή τη λογική, ο Ισραηλινός πολιτικός αναλυτής Έλι Νισάν σημειώνει
ότι το Ισραήλ παρείχε στρατιωτική υποστήριξη στο Αζερμπαϊτζάν κατά τη
διάρκεια του πολέμου του με την Αρμενία στην περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ,
ως μέρος της πολιτικής του που αποσκοπούσε στην αξιοποίηση τη συνοριακή του
θέση με το Ιράν, και ως εκ τούτου λειτουργεί ως πρώιμη πρώτη γραμμή.
Σύμφωνα με το αμερικανικό δίκτυο CNN, κατά τη διάρκεια του πολέμου για την
ανάκτηση της περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν
χρησιμοποίησαν το αεροπλάνο Harop, το οποίο θεωρείται «drone αυτοκτονίας»,
και άλλα ισραηλινά μη επανδρωμένα αεροσκάφη καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου
του 2020.
Αυτό ήταν συνεπές με αυτό που επεσήμανε το Associated Press ότι λίγες
εβδομάδες πριν το Αζερμπαϊτζάν ξεκινήσει την επίθεσή του, στρατιωτικά
αεροπλάνα φορτίου του Αζερμπαϊτζάν πετούσαν επανειλημμένα μεταξύ μιας
ισραηλινής αεροπορικής βάσης και ενός αεροδρομίου κοντά στο
Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ακόμη και όταν οι δυτικές κυβερνήσεις παροτρύνουν να
αναληφθούν ειρηνευτικές συνομιλίες.
Εκτός από τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, το Ισραήλ παρείχε βαρύ πυροβολικό και
εκτοξευτές ρουκετών σε μεγάλες ποσότητες και ταυτόχρονα οι ισραηλινοί
πύραυλοι εδάφους-αέρος «Barak-8» προστάτευαν τον εναέριο χώρο του
Αζερμπαϊτζάν καταρρίπτοντας πυραύλους και drones.
Στη συνέχεια, το Αζερμπαϊτζάν αγόρασε από το Ισραήλ για πρώτη φορά
«πύραυλους Lord» το 2017.
Ο Νισάν πρόσθεσε, «Οι καρποί της στρατηγικής πολιτικής μεταξύ Ισραήλ
και Αζερμπαϊτζάν αντιπροσωπεύονται σε αυτόν τον πόλεμο, αλλά υπάρχουν και
άλλες διπλωματικές, πολιτικές, καθώς και οικονομικές πτυχές, ακόμη και με τη
Γεωργία, καθώς το Ισραήλ εξαρτάται από τα καύσιμα του Αζερμπαϊτζάν και
επομένως αυτό που συμβαίνει είναι η ενίσχυση αυτών των σχέσεων σε όλα τα
επίπεδα σε μεγαλύτερους κύκλους εθνικής ασφάλειας».
Ποιοι είναι οι στόχοι του Ισραήλ;
Ο ερευνητής του Ινστιτούτου Έρευνας Εφαρμοσμένης Πολιτικής, ο οποίος
ειδικεύεται στις ισραηλινές σχέσεις, Σεργκέι Μελκονιάν, εντόπισε τους λόγους
για το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Ισραήλ να ενισχύσει τις σχέσεις του στο
Αζερμπαϊχάν και τη Γεωργία, σε ορισμένα σημεία, λέγοντας :
Το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν μοιράζονται σύνορα άνω των 500 χιλιομέτρων,
επομένως, η παρουσία του Ισραήλ στο Αζερμπαϊτζάν του επέτρεψε να διεξάγει
επιχειρήσεις πληροφοριών εναντίον του Ιράν.
Δεύτερον, το Μπακού είναι ένας από τους κύριους προμηθευτές πετρελαίου του
Ισραήλ και το Αζερμπαϊτζάν ενδιαφέρεται επίσης για την ισραηλινή αγορά
όπλων, ειδικά με τη σύγκρουση πολλών δεκαετιών μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και
της Αρμενίας.
Μακροπρόθεσμα, η σημασία του Μπακού οφειλόταν επίσης στη δυνατότητα χρήσης
των αεροδρομίων του Αζερμπαϊτζάν για ανεφοδιασμό αεροσκαφών σε περίπτωση
χτυπήματος στο Ιράν, καθώς και στην αποσταθεροποίηση του Ιράν εσωτερικά
χρησιμοποιώντας τον εθνοτικό παράγοντα προκαλώντας πολίτες του Ιράν,
αζέρικης καταγωγής.
Επί του παρόντος, οι δύο χώρες έχουν ήδη φτάσει στο επίπεδο μιας στρατηγικής
εταιρικής σχέσης ή συμμαχίας, όπου τομείς συνεργασίας καλύπτουν τα πιο
ευαίσθητα θέματα, όπως η εκπαίδευση ειδικών στον τομέα της κυβερνοασφάλειας.
Οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Γεωργίας είναι λιγότερο στρατηγικές, το κύριο
πολιτικό συμφέρον έγκειται στη διαμετακόμιση ενεργειακών πόρων (το πετρέλαιο
του Αζερμπαϊτζάν διέρχεται από τη Γεωργία στη διαδρομή
Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν) και παραδοσιακά, μεγάλος αριθμός Ισραηλινών
τουριστών επισκέπτεται τη Γεωργία. Καθώς και οι πολίτες της Γεωργίας
πηγαίνουν στο Ισραήλ για να κερδίσουν χρήματα, Επομένως, σε αυτή την
περίπτωση το ενδιαφέρον είναι περισσότερο οικονομικό παρά στρατιωτικό ή
πολιτικό.
(διεθνείς αναλύσεις)
—