Η πρόσφατη τοποθέτηση του Έλληνα Υπουργού Εθνικής Άμυνας, σύμφωνα με την οποία το 95% των ελληνοτουρκικών θεμάτων θα είχαν ήδη διευθετηθεί εάν η Άγκυρα είχε επίσημα αποδεχθεί τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (ΣΔΘ/UNCLOS), προβλημάτισε όσους εξακολουθούν να ευελπιστούν στα «ήρεμα νερά».
Τίθεται επί τάπητος ένα καίριο ζήτημα για την ελληνική εξωτερική πολιτική, ήτοι την ανάγκη άμεσης και ενεργητικής αντιμετώπισης του τουρκικού αναθεωρητισμού.
Η ΣΔΘ υπογράφηκε το 1982 και τέθηκε σε ισχύ το 1994, αποτελώντας το συνταγματικό κείμενο των θαλασσών. Η ΕΕ προσχώρησε ως Οργανισμός το 1998, εντάσσοντας τη Σύμβαση στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, καθιστώντας την υποχρεωτική για τα κράτη‑μέλη. Παρότι αρνείται συστηματικά να την κυρώσει η Τουρκία, δεσμεύεται από τις διατάξεις της, καθώς, όπως προκύπτει από τη διεθνή νομολογία, αποκρυσταλλώνει κανόνες εθιμικού δικαίου.
Κι όμως, η Άγκυρα εφαρμόζει τη ΣΔΘ μόνο επιλεκτικά και κατά το δοκούν, όπως διαφαίνεται στις οριοθετήσεις στη Μαύρη Θάλασσα βάσει της μέσης γραμμής. Στο Αιγαίο αντίθετα, από το 1995, απειλεί με πόλεμο (casus belli) την Ελλάδα εφόσον επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ.
Αυτή η επιλεκτική «αγάπη» για το Δίκαιο εδράζεται στο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Το αφήγημα-μίγμα κεμαλικού εθνικισμού και νεοοθωμανισμού επηρεάζεται από τις ρωσικές «ζώνες επιρροής» και την κινεζική στρατηγική στη Νότια Σινική Θάλασσα. Υποστηρίζει ότι οι ηπειρωτικές ακτές υπερέχουν των νησιών, επινοώντας παράλληλα «ειδικούς κανόνες» για ημίκλειστες θάλασσες, θολώνοντας τα όρια και τις επιδιώξεις της ανάμεσα σε κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα. Υπό το φως των παραπάνω υπεγράφη το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο το 2019 ανάμεσα στην Τουρκία και την —εξαρτημένη από την τελευταία—διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της διαιρεμένης Λιβύης, αγνοώντας πλήρως το δικαίωμα των ελληνικών νησιών σε θαλάσσιες ζώνες (άρθρο 121 ΣΔΘ). Με το ίδιο θράσος, τουρκικά πολεμικά πλοία «σφράγισαν» πρόσφατα την πόντιση του υποβρύχιου διασυνδετήριου καλωδίου Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ. Υπενθυμίζεται ότι το έργο συγκαταλέγεται στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος της ΕΕ με χρηματοδότηση 680 εκ. €
Η εποχή των ψευδαισθήσεων ότι «οι σύμμαχοι θα βρουν τη λύση» έχει εκλείψει. Η Ελλάδα καλείται να εφαρμόσει μια πολυεπίπεδη, επιθετική διπλωματία δίχως πυροτεχνήματα. Στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου προεδρεύει αυτόν τον μήνα, οφείλει να αναδείξει τον τουρκικό τυχοδιωκτισμό ως κίνδυνο για τη διεθνή ειρήνη. Παράλληλα, επιβάλλεται να κινήσει κάθε μοχλό σε ΕΕ και ΝΑΤΟ, καταδεικνύοντας τον τουρκικό αναθεωρητισμό που υπονομεύει ολόκληρη την αρχιτεκτονική ασφάλειας και το σύστημα αξιών της Δύσης.
Κατά τις τρέχουσες στρεβλές συνθήκες, η Αθήνα οφείλει να υλοποιήσει τη στρατηγική επιδίωξη της για προσφυγή από κοινού με τη γείτονα στη Χάγη για την επίλυση της μοναδικής νομικής διαφοράς, ήτοι την οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ. Ωστόσο κρίνεται επιτακτικό να προηγηθεί μια σειρά απαραίτητων στρατηγικών βημάτων. Έτσι, θα διεκδικήσει από πλεονεκτική θέση το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Αρχικά, με την χάραξη ευθειών γραμμών βάσης και το κλείσιμο κόλπων (άρθρα 7&10 ΣΔΘ) προσθέτουν 4% κυριαρχίας ελληνικού θαλασσοχώρου στο Αιγαίο. Ταυτόχρονα διευρύνουν τα εξωτερικά όρια της εδαφικής θάλασσας. Έπειτα απαιτείται η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. στην Κρήτη και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Παράλληλα, πολύτιμο νομικό προηγούμενο θεωρείται η ολοκλήρωση της μερικής (2020) οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, με αποδοχή πλήρους επήρειας σε θαλάσσιες ζώνες του συμπλέγματος της Μεγίστης από τη χώρα του Αλ-Σίσι, έναντι πακέτου προνομιακών ανταλλαγμάτων προς το Κάιρο. Το κρισιμότερο βήμα σε δεύτερη φάση συνιστά η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Αιγαίο, μονομερές και αναφαίρετο δικαίωμα άσκησης εθνικής κυριαρχίας (άρθρο 3 ΣΔΘ). Η κίνηση αυτή πρέπει να στηριχθεί από επαρκή αποτρεπτική ικανότητα και να έχει προηγηθεί η διπλωματική «περικύκλωση» της Τουρκίας μέσω ΕΕ, ΗΠΑ, Ισραήλ και στρατηγικής επανεκκίνησης με τη Μόσχα. Στο ίδιο πλαίσιο σημαίνοντα ρόλο θα διαδραματίσει η στήριξη του ενεργειακού και εμπορικού διαδρόμου IMEC (India-Middle East-Europe Corridor), που θα συνδέει την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη με τελικό αποδέκτη τα λιμάνια Θεσσαλονίκης και Αλεξανδρούπολης.
Με την επίτευξη των παραπάνω στρατηγικών στόχων, θα δοθεί στην Ελλάδα η δυνατότητα να διεκδικήσει με αξιώσεις τη μέγιστη δυνατή διασφάλιση των εθνικών της θέσεων ενώπιον του διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου. Όταν περάσει το κατώφλι της Χάγης, οφείλει να προβάλλει —με νομική πληρότητα και στρατηγική σαφήνεια— το αίτημα για ενιαία εξέταση της θαλάσσιας οριοθέτησης από τις εκβολές του Έβρου έως το νοτιοανατολικότερο άκρο της επικράτειας, τη νήσο Στρογγύλη. Μόνον έτσι δύναται να αποτραπεί το ενδεχόμενο «σαλαμοποίησης» του ζητήματος από την Τουρκία, που θα επιδιώξει, προς όφελός της, τη διάσπαση του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου σε διακριτές νομικές περιφέρειες και ξέχωρες οριοθετήσεις.
Στην καρδιά αυτής της νομικής διαμάχης δεσπόζει το Καστελόριζο. Η απόδοση της μέγιστης δυνατής επήρειας του συμπλέγματος από το Δικαστήριο αποτελεί προϋπόθεση για την ενεργοποίηση ενός θαλάσσιου χώρου με τεράστιο στρατηγικό αποτύπωμα, ικανού να στηρίξει την πολυεπίπεδη ενεργειακή αυτονομία της χώρας, η οποία εξαρτάται από εισαγωγές (80%). Η ενεργειακή αυτάρκεια, όμως, συνδέεται άρρηκτα με την αναστροφή του δημογραφικού μαρασμού. Συγκεκριμένα, διέρχεται μέσω οικονομικής ανάπτυξης, επενδύσεων σε υποδομές και τεχνολογία, δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας και επιστροφής ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης. Με άλλα λόγια, το διακύβευμα υπερβαίνει το πεδίο του διεθνούς δικαίου, εγκολπώνοντας την ίδια την εθνική αναγέννηση.
Το ρολόι τρέχει και όπως έλεγε ο Σενέκας, ο Ρωμαίος φιλόσοφος του 1ου μ.Χ. αιώνα, «η αλήθεια απεχθάνεται την καθυστέρηση». Αν η Αθήνα κινηθεί με αποφασιστικότητα, οι δηλώσεις Δένδια ενδέχεται να σηματοδοτήσουν την απαρχή μιας σύγχρονης, ρεαλιστικής εθνικής στρατηγικής. Αν όχι, η «Γαλάζια Πατρίδα» θα συνεχίσει να κερδίζει έδαφος, όχι επειδή είναι ισχυρότερη, αλλά διότι η Ελλάδα επέλεξε να σιωπήσει ένεκα φοβικότητας, κατευνασμού και φινλανδοποίησης των «ήρεμων νερών». Και τότε, το casus belli δεν θα παραμονεύει απλώς στην προκυμαία. Θα έχει ήδη δέσει.
Ο Λυκούργος Λιακάκος είναι Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου
CNN.gr