Παρά τις ραγδαίες εξελίξεις που εκτυλίσσονται πίσω από τα σύνορά της με τη Λιβύη, το Σουδάν και τη Λωρίδα της Γάζας, η Αίγυπτος συνέχισε να επικεντρώνεται κυρίως στα θαλάσσια σύνορά της.
Για τον λόγο αυτό, το ζήτημα των θαλάσσιων συνόρων με τη Λιβύη στη Μεσόγειο Θάλασσα κατείχε εξέχουσα θέση στις συζητήσεις που πραγματοποίησε ο Λίβυος Στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ κατά την επίσκεψή του στο Κάιρο, όπου συναντήθηκε με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι.
Η Αίγυπτος, σε επίσημη ανακοίνωσή της, επιβεβαίωσε ότι «στη συνάντηση συζητήθηκαν οι εξελίξεις στην οριοθέτηση των κοινών θαλάσσιων συνόρων μεταξύ των δύο χωρών» και ότι οι δύο πλευρές συμφώνησαν για τη σημασία της συνεχιζόμενης συνεργασίας με τρόπο που να εξυπηρετεί τα συμφέροντα και των δύο εθνών.
Η επίσκεψη έρχεται μετά τη συνάντηση του Προέδρου του Λιβυκού Κοινοβουλίου, Αγκίλα Σαλέχ, πριν από μέρες στην Αθήνα με τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών, Γιώργο Γεραπετρίτη, σε μια συνάντηση που συζητήθηκε η τουρκολιβυκή ναυτιλιακή συμφωνία.
Ο Λίβυος πολιτικός αναλυτής Ιμπραήμ Μπελκασέμ δήλωσε στο Alhurra ότι η επίσκεψη του Σαλέχ στην Ελλάδα έγινε στο πλαίσιο «της προσπάθειας της Αθήνας να επηρεάσει την ανατολική Λιβύη και να εμποδίσει το κοινοβούλιο να επικυρώσει τις δύο συμφωνίες του 2019 μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας».
Ο Μπελκασέμ τονίζει ότι ο πυρήνας της διαμάχης είναι η οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων. Υποστηρίζει ότι «όποιος χαράσσει τα όρια είναι αυτός που καθορίζει τη μορφή των νέων συμμαχιών στην Ανατολική Μεσόγειο».
Αδύναμος κρίκος η Ελλάδα
Ο Μπελκασέμ εξηγεί ότι η κοινή θαλάσσια ζώνη έχει γίνει πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ τεσσάρων χωρών: της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Λιβύης — σημειώνοντας ότι η Λιβύη είναι, γεωγραφικά και νομικά, το ισχυρότερο μέρος, ενώ η Ελλάδα παραμένει ο πιο αδύναμος κρίκος.
Προσθέτει ότι η Λιβύη επιδιώκει από το 2002 να υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης συνόρων με την Ελλάδα, αλλά η Αθήνα αρνήθηκε και στη συνέχεια προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την αναταραχή μετά το 2011 για να προσπαθήσει να επιβάλει το δικό της όραμα για τα θαλάσσια σύνορα.
Το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου σημειώνει ότι, σύμφωνα με παγκόσμιες εκθέσεις, υπάρχουν περίπου 300 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια ανεξερεύνητων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Ιστορικό των Θαλάσσιων Συμφωνιών
Το 2019, υπό τον τότε πρωθυπουργό της κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας Φαγιέζ Αλ-Σάρατζ, η Λιβύη υπέγραψε μνημόνιο συμφωνίας με την Τουρκία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων τους στη Μεσόγειο, παρέχοντας και στις δύο πλευρές το δικαίωμα να ορίσουν μια «αποκλειστική οικονομική ζώνη».
Το μνημόνιο αναδιαμόρφωσε τον χάρτη του ανταγωνισμού για τους μεσογειακούς πόρους -ιδίως το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο- και προκάλεσε αντιρρήσεις από γειτονικά κράτη, κυρίως την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο, με το σκεπτικό ότι «αγνοεί τα νησιά που τους ανήκουν και δεν ευθυγραμμίζεται με το διεθνές δίκαιο».
Αυτή η διαμάχη συνεχίστηκε ακόμη και μετά την πλήρη αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας.
Το τουρκολιβυκό μνημείο παραβιάζει χωρικά ύδατα Ελλάδας, Κύπρου και Λιβύης
Ο Μπασίρ Αμπντέλ Φατάχ, συγγραφέας και πολιτικός ερευνητής στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών Al-Ahram, δήλωσε στο Alhurra ότι τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ αντίθετων κρατών, όχι γειτονικών, θα έπρεπε να είχαν οριοθετηθεί συλλογικά από την Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Λιβύη.
Υποστηρίζει ότι η κρίση προέκυψε όταν η κυβέρνηση Σάρατζ υπέγραψε συμφωνία με την Τουρκία, η οποία είναι ένα κράτος αντίθετο από τη Λιβύη και, ταυτόχρονα, αντίθετο από την Αίγυπτο.
Ο Αμπντέλ Φατάχ εξηγεί ότι, βάσει του Μνημονίου Συνεργασίας με τη Λιβύη, η Τουρκία έλαβε ευρύτερες εκτάσεις που παραβίαζαν τα χωρικά ύδατα της Αιγύπτου, της Ελλάδας και της Κύπρου — ιδίως επειδή η συμφωνία δεν βασιζόταν στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) του 1982, την οποία χρησιμοποιούν μεσογειακά κράτη όπως η Αίγυπτος, η Ελλάδα, η Κύπρος, ο Λίβανος και το Ισραήλ για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων.
«Αυτό», σημειώνει, «καθιστά τις τρέχουσες συζητήσεις Αιγύπτου-Λιβύης σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων ακόμη πιο σημαντικές».
Χάρτες της Λιβύης
Στις 27 Μαΐου 2025, η Λιβύη κατέθεσε στα Ηνωμένα Έθνη χάρτες που καθορίζουν τα εξωτερικά όρια της αποκλειστικής οικονομικής της ζώνης — ένα βήμα που δημοσιεύθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του ΟΗΕ την 1η Ιουλίου 2025. Η Λιβύη δήλωσε ότι η κίνηση ήταν σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο και το κυριαρχικό της δικαίωμα να διέπει τα παράκτια και ηπειρωτικά ύδατά της.
Στη συνέχεια, στις 25 Ιουνίου, η κρίση αναζωπυρώθηκε όταν η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης υπέγραψε μνημόνιο συμφωνίας με την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO). Η συμφωνία αναθέτει στην τουρκική εταιρεία τη διεξαγωγή γεωλογικής και γεωφυσικής χαρτογράφησης σε τέσσερις θαλάσσιες ζώνες.
Η Ελλάδα απάντησε με επίσημη διακοίνωση τον περασμένο Σεπτέμβριο, υποστηρίζοντας ότι η θέση της Λιβύης βασίζεται στο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, το οποίο η Αθήνα θεωρεί παράνομο.
Τον ίδιο μήνα, η Αίγυπτος απέστειλε επίσημη διακοίνωση στον ΟΗΕ απορρίπτοντας «όλες τις συμφωνίες και δηλώσεις της Λιβύης».
Καθώς οι εντάσεις εντείνονταν, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε τον Οκτώβριο ότι η Ελλάδα επιδιώκει συνεννόηση με όλους τους γείτονές της σύμφωνα με το κράτος δικαίου – ιδίως το Δίκαιο της Θάλασσας. Πρόσθεσε ότι η Ελλάδα σκοπεύει σύντομα να προσκαλέσει όλα τα παράκτια κράτη σε μια συνάντηση για να συζητήσουν κοινές ανησυχίες.
Νομικές Μάχες
Ο Αμπντέλ Φατάχ πιστεύει ότι η Αίγυπτος έχει κουραστεί από την αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας στη Λιβύη και ότι μια τέτοια επιρροή θα μπορούσε να βλάψει τα αιγυπτιακά-λιβυκά θαλάσσια σύνορα.
Το Κάιρο επιμένει να χρησιμοποιεί τη Σύμβαση του 1982 ως νομική αναφορά, λέει, σημειώνοντας ότι «η Τουρκία απορρίπτει το Δίκαιο της Θάλασσας επειδή παραχωρεί στα νησιά τα δικαιώματα ενός κράτους και, δεδομένου του μεγάλου αριθμού ελληνικών νησιών, η Άγκυρα πιστεύει ότι η Ελλάδα θα αποκτήσει θαλάσσια δικαιώματα που η Τουρκία δεν θεωρεί δίκαια».
Ο Χάλεντ αλ-Τουρτζμάν, επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Δράσης της Λιβύης, συμφωνεί με αυτήν την εκτίμηση.
Σημειώνει ότι η κυβέρνηση του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά εργάζεται για την αναβίωση της συμφωνίας με την Τουρκία σχετικά με την οριοθέτηση των συνόρων — μια κίνηση που, κατά την άποψή του, θέτει σε κίνδυνο τα δικαιώματα όλων των παράκτιων κρατών της Μεσογείου, κυρίως της Αιγύπτου και της Ελλάδας.
Ο Μπελκασέμ, ωστόσο, λέει ότι η Αίγυπτος αποκομίζει άμεσα οφέλη από τη συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης για τη θάλασσα και ότι η ίδια η οριοθέτηση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που εγείρει φόβους για σύγκρουση για την ενέργεια.
Η Ελλάδα απειλεί να συσπειρώσει την ΕΕ για να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς της. Ωστόσο, αυτή η υποστήριξη, εξηγεί, σπάνια υπερβαίνει τις προφορικές δηλώσεις.
Προσθέτει ότι η ίδια η Αθήνα δεν είναι πρόθυμη να παραχωρήσει σε οποιοδήποτε μέρος, είτε στην Αίγυπτο, είτε στην Τουρκία είτε στη Λιβύη, τα πλήρη θαλάσσια δικαιώματά της.
Ο Μπελκασέμ λέει ότι η Ελλάδα δεν θέλει να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο. Αντίθετα, βασίζεται σε εργαλεία πολιτικής πίεσης και επιδιώκει να συγκεντρώσει περιφερειακή υποστήριξη για το όραμά της.
Εν τω μεταξύ, με την ευλογία της Αιγύπτου, οι σχέσεις μεταξύ της ανατολικής Λιβύης και της Τουρκίας βελτιώνονται. Αυτό φάνηκε όταν ο Σαντάμ, γιος του Χαλίφα Χάφταρ, επισκέφθηκε την Άγκυρα και έλαβε υποσχέσεις για στρατιωτική βοήθεια σε περίπτωση επικύρωσης της συμφωνίας.
Ο Μπελκασέμ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επικύρωση της συμφωνίας από το Λιβυκό Κοινοβούλιο θα ανάγκαζε την Ελλάδα να αντιμετωπίσει μια νέα πραγματικότητα και ότι μια βιώσιμη λύση βρίσκεται σε μια τετραμερή συμφωνία μεταξύ των εμπλεκόμενων κρατών.
Σε αυτό το περίπλοκο περιβάλλον ανταγωνιστικών θέσεων μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, το ζήτημα των θαλάσσιων συνόρων της Ανατολικής Μεσογείου έχει εξελιχθεί από μια καθαρά τεχνική και νομική διαμάχη σε κεντρικό στοιχείο μιας γεωπολιτικής διαμάχης στην οποία τέμνονται οι κρατικοί υπολογισμοί, τα ενεργειακά συμφέροντα και οι περιφερειακές ισορροπίες δυνάμεων.
Εν μέσω ανταγωνιστικών στρατηγικών προτεραιοτήτων, οικονομικών συμφερόντων και ανησυχιών για την κυριαρχία, η τελική επίλυση εξαρτάται από μια συμφωνία που διασφαλίζει τη σταθερότητα της Μεσογείου και εγγυάται το δικαίωμα όλων των παράκτιων κρατών να εκμεταλλεύονται τους πόρους τους.
Αχμέντ Ελίμι- al Hurra
—