Η υπόθεση του στρατηγικού ναυτικού σταθμού στο ΠαΣα Λιμάνι της Αυλώνας (Vlore) εξελίσσεται σε μια από τις πιο σοβαρές γεωπολιτικές απώλειες της Τουρκίας στα Βαλκάνια τα τελευταία 30 χρόνια. Σύμφωνα με πληροφορίες και επίσημες ανακοινώσεις της ιταλικής Fincantieri, η Άγκυρα έχει πλέον αποχωρήσει από την κοινή βάση/μονάδα υποστήριξης που διατηρούσε εκεί από το 1998, αφήνοντας χώρο για μια νέα ιταλο-αλβανική αμυντική συνεργασία. Για πρώτη φορά μετά από σχεδόν τρεις δεκαετίες, η Τουρκία αποσύρει παρουσία από έναν κόμβο που για την Ελλάδα αποτελούσε τον πλέον «ευαίσθητο» γεωστρατηγικό σημείο της Αδριατικής.
Πώς ξεκίνησε η τουρκική παρουσία
Η εμπλοκή της Τουρκίας στην Αλβανία ανάγεται στο 1997, όταν η χώρα βυθίστηκε στο χάος λόγω της τραπεζικής κρίσης και της κατάρρευσης των πυραμιδοειδών επενδυτικών σχημάτων. Στο πλαίσιο της διεθνούς αποστολής “Alba” υπό τον έλεγχο του ΟΗΕ, οι τουρκικές ναυτικές δυνάμεις συμμετείχαν με πεζοναύτες στις επιχειρήσεις σταθεροποίησης.
Μετά την ολοκλήρωση της αποστολής και την αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων, η Άγκυρα υπέγραψε το 1998 συμφωνία συνεργασίας με τα Τίρανα για την ανάπτυξη εγκαταστάσεων της Διοίκησης Ναυτικής Εκπαίδευσης και υποστήριξης στην περιοχή του στρατηγικού ΠαΣα Λιμανιού. Την περίοδο 1998–2000 μεταφέρθηκαν μηχανήματα, εργαλεία και υποδομές στο πλαίσιο «βοήθειας» προς την Αλβανία, ενώ η Τουρκία ανέλαβε την αναβάθμιση της βάσης.
Από το 1998 και μετά, τουρκικά πολεμικά πλοία επισκέπτονταν συχνά αλβανικά λιμάνια, ενώ πολλοί Αλβανοί αξιωματικοί φοίτησαν στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και τη Ναυτική Ακαδημία της Τουρκίας. Για 27 χρόνια η Άγκυρα διατήρησε προσωπικό, υποδομές και υλικό στην κοινή εγκατάσταση της Αυλώνας.
Η αιφνιδιαστική αποχώρηση
Όπως προκύπτει από την ανακοίνωση της Fincantieri, ο ναύσταθμος ΠαΣα Λιμανιού περνά πλέον στον απόλυτο έλεγχο μιας νέας ιταλο-αλβανικής κοινοπραξίας (JV) μεταξύ Fincantieri και του αλβανικού οργανισμού KAYO. Η κοινοπραξία θα αναλάβει:
• την κατασκευή και συντήρηση ναυτικών σκαφών στην Αλβανία,
• την αναβάθμιση των υποδομών του ναυπηγείου,
• τη δημιουργία γραμμής παραγωγής και υποστήριξης για σκάφη έως 80 μέτρων και 800 τόνων,
• την εκπαίδευση και τεχνική υποστήριξη σε όλο το φάσμα της ναυπηγικής διαδικασίας.
Με λίγα λόγια, η βάση που επί 27 χρόνια λειτουργούσε ως κοινό τουρκικό-αλβανικό σημείο παρουσίας, παραδίδεται πλέον στην ιταλική βιομηχανία, με την Άγκυρα να φαίνεται ότι έχει αποσυρθεί πλήρως.
Γεωπολιτική σημασία και αντίκτυπος για την Ελλάδα – Το μήνυμα του Γκιουρντενίζ
Το ΠαΣα Λιμάνι υπήρξε για δεκαετίες το πιο «ευαίσθητο» σημείο από ελληνικής πλευράς. Βρίσκεται στην καρδιά της Αδριατικής, σε θέση που επιτρέπει έλεγχο θαλασσίων ροών, πρόσβαση στην είσοδο της Αδριατικής και παρουσία κοντά στα ελληνικά χωρικά ύδατα και το Ιόνιο.
Η Τουρκία είχε επενδύσει χρήματα, προσωπικό και πολιτικό κεφάλαιο στη βάση. Η αποχώρησή της, αν επιβεβαιωθεί επίσημα, αποτελεί καθαρή γεωπολιτική απώλεια! Χάνει πρόσβαση σε ένα από τα λίγα σημεία ναυτικής επιρροής της στην Αδριατική. Χάνει ένα προγεφύρωμα δίπλα στην Ελλάδα, που λειτουργούσε σε βάθος χρόνου ως στοιχείο πίεσης. Ενώ πλέον η Αδριατική αποκτά ισχυρό ιταλικό βραχίονα ναυπηγικής και στρατιωτικής βιομηχανίας.
Χαρακτηριστικό είναι το μήνυμα στο X’ του ναυάρχου ε.α. Τζεμ Γκιουρντενίζ, ο οποίος μαζί με τον Τζιχάτ Γιαϊτζί θεωτείται από τους διεκδικητές της πατρότητας του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας». «Η αποχώρησή μας από αυτή τη στρατηγική βάση στην Αδριατική Θάλασσα, που περιβάλλει την Ελλάδα και στην οποία δαπανούσαμε επί 27 χρόνια τα χρήματα του λαού, αποτελεί γεωπολιτική απώλεια», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Τούρκος βετεράνος αξιωματικός στο tweet του.
Αναμένονται απαντήσεις από την Άγκυρα
Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών και το υπουργείο Άμυνας αναμένεται να δώσουν εξηγήσεις «για την αποχώρηση από μια εγκατάσταση που έχτιζαν και συντηρούσαν με τα χρήματα των Τούρκων φορολογουμένων επί 27 χρόνια», υπογράμμισε ο Γκιουρντενίζ, ο οποίος βλέπει την εξέλιξη ως εγκατάλειψη μιας γεωπολιτικής θέσης με τέτοιο βάρος, που δημιουργεί εύλογα ερωτήματα για αλλαγή στρατηγικής ή για απώλεια επιρροής στα Βαλκάνια.
Η Fincantieri, από την πλευρά της, το παρουσιάζει ως μια νέα εποχή αμυντικής και βιομηχανικής συνεργασίας Ιταλίας–Αλβανίας. Για την Τουρκία όμως, πρόκειται για τη μεγαλύτερη αμυντική υποχώρηση της τελευταίας δεκαετίας στα δυτικά της σύνορα.
Το ζήτημα τώρα είναι πώς θα τοποθετηθεί επίσημα η Άγκυρα – και τι σημαίνει αυτό για τη γεωπολιτική ισορροπία στην Αδριατική.