Έχουν περάσει πολλές εβδομάδες από την κατάπαυση του πυρός στο Ναγκόρνο
Καραμπάχ (Αρτσάχ) και η αυτοαποκαλούμενη Δύση (ΗΠΑ, ΕΕ, ΝΑΤΟ) δεν έχει λάβει
σαφή θέση για έναν από τους δυο αντιπάλους.
Τα συμφέροντα και ο φαινομενικά πολύτιμος προσανατολισμός καθιστούν δύσκολη
την όποια απόφαση.
Μετά τον πόλεμο του 1994 μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, η αρμενική πλευρά
κατάφερε να ελέγχει τα εδάφη του διαφιλονικούμενου θύλακα, ο οποίος
ανακηρύχθηκε ως ανεξάρτητη Δημοκρατία του Καραμπάχ, αν και αυτή η Δημοκρατία
δεν αναγνωρίστηκε ποτέ από κανένα κράτος-μέλος του ΟΗΕ. Το 2007, Ρωσία, ΗΠΑ
και Γαλλία ως μεσολαβητές της διένεξης για την περιοχή κατάρτισαν μια συμφωνία
η οποία προέβλεπε ότι «το τελικό καθεστώς του Ναγκόρνο Καραμπάχ θα πρέπει να
καθοριστεί με δημοψήφισμα στο οποίο θα συμμετέχουν όλες οι πληθυσμιακές ομάδες
που είχαν ζήσει εκεί πριν την έναρξη της σύγκρουσης».
Τον Ιανουάριο του 2019 οι υπουργοί Εξωτερικών Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν
συμφώνησαν «να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για την προετοιμασία των πληθυσμών
για την ειρήνη». Αυτό ήταν προφανώς μια «προετοιμασία» εκ μέρους του
Αζερμπαϊτζάν για την αλλαγή ισορροπιών στην περιοχή, καθώς τα έσοδα από το
πετρέλαιο και φυσικό αέριο είχαν επιτρέψει στους Αζέρους να αναβαθμίσουν και
να εκσυγχρονίσουν τις ένοπλες τους δυνάμεις και να αυξήσουν αισθητά την πίεση
τους στην Αρμενία. Επιπλέον το Μπακού απολάμβανε την υποστήριξη της Άγκυρας,
θυμίζουμε ότι οι Τούρκοι επανειλημμένα είχαν δηλώσει ότι «στηρίζουν τον αγώνα
του λαού του Αζερμπαϊτζάν για την απελευθέρωση των κατεχομένων εδαφών του».
Είναι προφανές ότι στο γεωπολιτικό πόκερ για τον διαφιλονικούμενο θύλακα, το
Αζερμπαϊτζάν το τελευταίο διάστημα κρατούσε τα καλύτερα χαρτιά, λόγω της
στρατιωτικής του υπεροχής και εξ αιτίας της αδύναμης νομικής θέσης της
Αρμενίας σχετικά με την κατοχή αυτού του θύλακα. Εξ ίσου είναι σαφές ότι ούτε
το ΝΑΤΟ, ούτε η ΕΕ ή οι ΗΠΑ, ούτε βέβαια οι «αξίες» της Δύσης στο σύνολο τους
ήθελαν να παρασυρθούν σε συγκρούσεις που θα είχαν ως αποτέλεσμα αντιπαραθέσεις
με την Ρωσία και το μέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας, την Τουρκία.
Για την Δύση η Αρμενία δεν έχει μεγάλη στρατηγική σημασία, καθώς το πετρέλαιο
και το φυσικό αέριο που αναβλύζει στο Αζερμπαϊτζάν αποδυναμώνει την
μονοπωλιακή θέση των ρωσικών ενεργειακών δικτύων προς την Ευρώπη. Από την άλλη
πλευρά, η δυτικόφιλη από το 2018 κυβέρνηση της Αρμενίας και οι προσπάθειες
αποκόλλησης της από την Ρωσία πιθανότατα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην
παρεμβατική πολιτική της Μόσχας, η οποία εκδηλώθηκε την τελευταία στιγμή.
Στην περίπτωση της σύγκρουσης στον Καύκασο οι «ιεραπόστολοι» της Δύσης
αρέσκονται να βλέπουν τον εαυτό τους ως μια κοινότητα «αξιών», της οποίας οι
πράξεις καθορίζονται από αρχές και όχι από συμφέροντα.
Στην σύγκρουση του Ναγκόρνο Καραμπάχ η Δύση έχει να επιλέξει μεταξύ των
αντικρουόμενων αρχών της εδαφικής ακεραιότητας και της αυτοδιάθεσης. Θυμίζουμε
ότι στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου επέλεξε την αυτοδιάθεση εις βάρος της
εδαφικής ακεραιότητας της Σερβίας, ενώ το αντίθετο έπραξε στην περίπτωση της
Καταλονίας.
Στην δε περίπτωση της Κριμαίας, το δημοψήφισμα που έλαβε χώρα υπό παρόμοιες
συνθήκες όπως στο Κοσσυφοπέδιο, χαρακτηρίστηκε ως παραβίαση της εδαφικής
ακεραιότητας της Ουκρανίας.
Το δικαίωμα του λαού της Κριμαίας στην αυτοδιάθεση δεν ταίριαζε στα συμφέροντα
των «αξιών» της Δύσης.
Στον Καύκασο η Δύση βρίσκεται σε δύσκολη θέση, καθώς η επιλογή μεταξύ εδαφικής
ακεραιότητας και αυτοδιάθεσης ισοδυναμεί με τετραγωνισμό του κύκλου. Όσο και
αν προσπαθήσει, τελικά οι «ιεραπόστολοι» της θα αμαρτήσουν σε μία από τις
διατυμπανιζόμενες «αξίες» τους. Εάν υποστηρίξουν την Αρμενία παραβιάζουν την
αξία της εδαφικής ακεραιότητας, αν υποστηρίξουν το Αζερμπαϊτζάν παραβιάζουν
την αξία της αυτοδιάθεσης.
Ό,τι και αν κάνει η Δύση, οι «αξίες» της εκτίθενται και ταυτόχρονα
παραβιάζονται τα κριτήρια για υπεύθυνη πολιτική δράση.
Πέραν αυτών, στην περίπτωση του Ναγκόρνο Καραμπάχ δεν υπάρχει η «κακή» Ρωσία,
την οποία η Δύση θα μπορούσε να κατηγορήσει και να την θεωρήσει υπεύθυνη για
το ότι δεν τηρεί τις «αξίες» της. Στην σύγκρουση του Καυκάσου η Μόσχα δεν
συμμάχησε με καμία από τις δυο πλευρές. Αυτό θα διευκόλυνε την Δύση να
ενταχθεί στην άλλη πλευρά, σαν ένα αντίβαρο προς το θύμα του συνηθισμένου
«κακοποιού». Όμως η Μόσχα δεν έκανε την χάρη στους «ιεραπόστολους των
αξιών».
Το ενδιαφέρον της Ρωσίας είναι να έχει ειρήνη στο υπογάστριο της, έτσι ώστε να
μην επιτρέψει στους αντιπάλους της να αποκτήσουν επιρροή στον Καύκασο και να
καθιερωθεί το ΝΑΤΟ ως ο χωροφύλακας της περιοχής. Θυμίζουμε ότι η Ατλαντική
Συμμαχία προσπάθησε να το παίξει χωροφύλακας στην Γεωργία το 2008 και στην
Ουκρανία το 2014, και στις δυο περιπτώσεις οι αποστολές «αξιών» της Συμμαχίας
κατέληξαν σε καταστροφή και αποδυνάμωσαν την Δύση.
Στην Δύση πολλοί πιστεύουν ότι η τρέχουσα διένεξη στον Καύκασο θα προκαλέσει
αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Δηλαδή ελπίζουν ότι αυτό που δεν
συνέβη στην Συρία και στην Λιβύη, μπορεί να συμβεί στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Είναι βέβαιο ότι η Μόσχα δεν πρόκειται να προκληθεί σε απερίσκεπτη δράση,
καθώς θεωρεί τον εαυτό της μεσολαβητή μεταξύ των μερών της σύγκρουσης. Αν και
στο πλαίσιο συμφωνιών είναι η προστάτιδα δύναμη της Αρμενίας, δεν αισθάνεται
την υποχρέωση να την προστατεύσει, καθώς η σύγκρουση δεν διεξάγεται σύμφωνα με
το Διεθνές Δίκαιο στο έδαφος της Αρμενίας. Επίσης διατηρεί καλές σχέσεις με το
Αζερμπαϊτζάν.
Η Ρωσία παραμένει ήρεμη και λύνει τις συγκρούσεις στην βάση του σεβασμού των
αμοιβαίων συμφερόντων, μια πολιτική που είναι ξένη προς τα συμφέροντα των
«αξιών» της Δύσης.