Η συνεργασία μεταξύ των τουρκικών κρατών έχει ενισχυθεί σημαντικά τα τελευταία
χρόνια. Το Συμβούλιο Συνεργασίας των Τουρκόφωνων Κρατών, γνωστό και ως
Τουρκικό Συμβούλιο (Turkic Council), που ιδρύθηκε το 2009, μετατράπηκε σε
Οργανισμό Τουρκόφωνων Κρατών το 2021 με στόχο τη δημιουργία "μεγαλύτερης
αμοιβαίας υποστήριξης και αλληλεγγύης σύμφωνα με τις ανάγκες των μελών του”.
Το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, η Τουρκία και το Ουζμπεκιστάν
είναι πλήρη μέλη του οργανισμού, ενώ η Ουγγαρία και το Τουρκμενιστάν είναι
παρατηρητές (αν και το Τουρκμενιστάν πρόκειται να συμμετάσχει ως πλήρες μέλος
στη σύνοδο κορυφής του οργανισμού τον Νοέμβριο του 2022 στη Σαμαρκάνδη.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι αφής στιγμής δεν υπάρχει στην ελληνική, επίθετο που
να διαχωρίζει τις φυλές και τους λαούς τουρκικής καταγωγής από τους πολίτες
του σύγχρονου κράτους της Τουρκίας, μιας και για τα δύο ο όρος είναι
"τουρκικός", για τους πρώτους χρησιμοποιείται ο ίσως ελλιπής όρος
"τουρκόφωνος", μόνο και μόνο για να γίνεται κατανοητός ο διαχωρισμός. Στα
αγγλικά έχουν δημιουργηθεί ο όρος "Turkish" για τον πολίτη της σύγχρονης
Τουρκίας και "Turkic" για τους λαούς με καταγωγή από τα αρχαία τουρκικά φύλα
της Κεντρικής Ασίας. Επίσης, στην Τουρκία δεν υπάρχουν διαχωρισμένοι όροι και
για λόγους προπαγάνδας, το τουρκικό κράτος χρησιμοποιεί τον όρο "Türk" για να
ταυτίζει τους τουρκόφωνους του σήμερα, με τους πολίτες της Τουρκίας, ώστε να
δημιουργείται και να ενισχύεται η πεποίθηση της "μητέρας-Τουρκίας".
Όπως γράφει ο Amin E. Agjeh, υποψήφιος διδάκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο
της Βιέννης, σε άρθρο του στο National Interest, λίγο μετά την ανακοίνωση της
μετατροπής του Τουρκόφωνου Συμβουλίου (Turkic Council) σε Οργανισμό Τουρκικών
Κρατών, η Global Times , μια εφημερίδα που εκδίδεται υπό την αιγίδα του
Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, έγραψε ότι αυτή η αλλαγή σήμαινε πώς "η
οργάνωση έχει πολιτικοποιηθεί και αναβαθμίστηκε σε πολιτική ένωση" με τάση
προς τον "παντουρκισμό". "Αυτή η οργάνωση μπορεί να πυροδοτήσει την άνοδο του
ακραίου εθνικισμού, ο οποίος θα μπορούσε να εντείνει τις εθνοτικές συγκρούσεις
και να πλήξει την περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια", πρόσθεσε. Το
δημοσίευμα αρνούνταν την τουρκική καταγωγή των Ουιγούρων που ζουν στη
βορειοδυτική Κίνα και κάλεσε την Κίνα να επαγρυπνήσει στην αντιμετώπιση του
παντουρκισμού και των "αποσχιστικών δυνάμεων που προσπαθούν να διασπάσουν την
Κίνα".
Η ιδέα της ίδρυσης μιας τουρκόφωνης ένωσης και ακόμη και της ενοποίησης των
τουρκικής καταγωγής λαών κέρδισε τεράστια υποστήριξη στις αρχές του εικοστού
αιώνα, αλλά λόγω της κυριαρχίας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας αρχικώς και της
Σοβιετικής Ένωσης εν συνεχεία, στην Κεντρική Ασία και τον Καυκασο, η
δημοτικότητα της ιδέας σταδιακά μειώθηκε. Στη μεταψυχροπολεμική εποχή, η ιδέα
επανεμφανίστηκε και εξέχουσες τουρκικές προσωπικότητες άρχισαν να συζητούν για
μια ολοένα ισχυρότερη τουρκική ένωση.
Τον Δεκέμβριο του 2020, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παρευρέθηκε
στην Παρέλαση της Νίκης του Μπακού και απήγγειλε ένα αμφιλεγόμενο ποίημα που
υποστηρίζει την ιδέα της ενοποίησης του Αζερμπαϊτζάν (με την ομώνυμη ιρανική
επαρχία Αζερμπαϊτζάν), προκαλώντας σάλο στους Ιρανούς και έξαρση στις
διπλωματικές εντάσεις μεταξύ Ιράν και Τουρκίας. Λίγο αργότερα, ο Ντεβλέτ
Μπαχτσελί, ηγέτης των Γκρίζων Λύκων και του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος
(ΜΗΡ) της Τουρκίας, επανέλαβε το ποίημα και έκανε αρκετές σημαντικές
παρατηρήσεις. "Έχω πει στο παρελθόν, και το ξαναλέω: ο Σαχ Ισμαήλ είναι τόσο
Τούρκος όσο και ο Γιαβούζ [Σελίμ Α΄]… Ο Τούρκος δεν έχει σουνίτες ή σιίτες, ο
Τούρκος είναι Τούρκος και δεν μπορεί να χωρέσει σε καμία άλλη περιγραφή ή
διαίρεση… Πρέπει να γίνει γνωστό ότι το στρατηγικό μυαλό του Ötüken δεν μπορεί
να υποτιμηθεί, οι ιεροί του στόχοι δεν μπορούν να παραβλεφθούν", συνέχισε. Το
Ötüken ήταν η πρωτεύουσα του Πρώτου Τουρκόφωνου Χαγανάτου και αργότερα έγινε η
πρωτεύουσα του Χαγανάτου των Ουιγούρων. Στη μυθολογία των τουρκικής καταγωγής
λαών, Ötüken είναι το όνομα του ιερού βουνού του αρχαίου τουρκικού λαού από το
οποίο προήλθε μια δύναμη που έδινε το θείο δικαίωμα στον αρχηγό χαγάνο να
κυβερνά όλες τις τουρκόφωνες φυλές.
Η ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των τουρκόφωνων κρατών θα μπορούσε να έχει
σημαντικές στρατηγικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρασία. Θα μπορούσε να
διευκολύνει το εμπόριο μεταξύ της Ασίας και της Ευρώπης και θα μπορούσε να
παίξει σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης . Ειδικά, στον
απόηχο του Ρωσο-Ουκρανικού Πολέμου, ο Μεσαίος Διάδρομος ή η Διεθνής Διαδρομή
Μεταφορών της Κασπίας (TITR) έχει κερδίσει τεράστια προσοχή ως εναλλακτική
διαδρομή για τις αλυσίδες εφοδιασμού της Ευρώπης. Αλλά υπάρχει μια άλλη
σημαντική επίπτωση της άνοδος της συνεργασίας τουρκοφώνων, η οποία είναι ο
πιθανός ρόλος που θα μπορούσε να διαδραματίσει σε μια ευρύτερη σύγκρουση με
την Κίνα.
Η Κίνα έχει εκφράσει συστηματικά την πρόθεσή της να επανενώσει την ηπειρωτική
Κίνα με την Ταϊβάν. Στο πρόσφατο συνέδριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού
Κόμματος, ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ επανέλαβε αυτή τη θέση και επιβεβαίωσε ότι
αν και η Κίνα επιθυμεί μια ειρηνική επανένωση, "δεν θα υποσχεθεί ποτέ να
αποκηρύξει τη χρήση βίας" και "θα επιφυλαχθεί να λάβει όλα τα απαραίτητα
μέτρα".
Μια κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν ευρύτερο
πόλεμο στον οποίο θα εμπλακούν κι άλλες χώρες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την
πλευρά τους, θα εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο παρέμβασης στη σύγκρουση για να
αποτρέψουν την προσάρτηση της Ταϊβάν. Από το 2021, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν
έχει πει πολλές φορές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υπερασπιστούν την Ταϊβάν σε
περίπτωση που η Κίνα εξαπολύσει εισβολή στο νησί. Άλλες χώρες όπως η Ιαπωνία
και οι Φιλιππίνες ενδέχεται επίσης να συμμετάσχουν στη σύγκρουση. Αλλά σε ένα
τέτοιο σενάριο, θα παραμείνουν ασφαλή τα δυτικά σύνορα της Κίνας;
Μεταξύ των γειτόνων της Κίνας, κανένα έθνος δεν θα είναι πιθανότατα πιο
πρόθυμο από τον τουρκόφωνο κόσμο να καταλάβει ένα σημαντικό κομμάτι της
ηπειρωτικής Κίνας σε περίπτωση που ξεσπάσει μια ευρεία σύγκρουση στην περιοχή.
"Στην περιοχή Σιντζιάνγκ της Κίνας, ή στο Ανατολικό Τουρκεστάν, όπως το
αποκαλούν οι Ουιγούροι, το οποίο από άποψη έκτασης είναι μεγαλύτερο από την
Καλιφόρνια, το Τέξας, το Ιλινόις και τη Νέα Υόρκη μαζί, ένας μεγάλος πληθυσμός
Ουιγούρων ζει μέσα σε ένα σύστημα τρομακτικής κινεζικής καταστολής που
περιλαμβάνει αυθαίρετη κράτηση, μαζική στείρωση και χωρισμό οικογενειών και
συστημικούς βιασμούς, σεξουαλική κακοποίηση και βασανιστήρια", γράφει ο
Aghjeh. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ κήρυξε τις ενέργειες της κινεζικής κυβέρνησης στο
Σιντζιάνγκ ως γενοκτονία.
Καθώς η συνεργασία μεταξύ των τουρκοφώνων μεγαλώνει, η συμμαχία τους
πιθανότατα θα περιλαμβάνει αυξημένη συνεργασία σε στρατιωτικές υποθέσεις και
μπορεί ακόμη και να προχωρήσει προς το σχηματισμό μιας στρατιωτικής συμμαχίας.
Μια τέτοια κίνηση θα σήμαινε μια πολύ υψηλότερη προβολή των δυνάμεων της
Τουρκίας και του - διαθέτουν ισχυρούς και μάχιμους στρατούς - στην Κεντρική
Ασία πέρα από τα κινεζικά σύνορα. Μια ισχυρή τουρκόφωνη συμμαχία θα μπορούσε
επίσης να προωθήσει τη δημιουργία ενός συνεργατικού αλταϊκού τόξου γύρω από
την Κίνα που θα περιλαμβάνει τη Μογγολία και ενδεχομένως την Ιαπωνία και τη
Νότια Κορέα.
Με την αυξανόμενη στρατιωτική ισχύ της Κίνας και την αποφασιστικότητα να
καταλάβει την Ταϊβάν, μόνο η αντίληψη ενός αναλογικού ή υψηλότερου κόστους για
μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να προσφέρει αξιόπιστο αποτρεπτικό παράγοντα. Σε
περίπτωση ενός ευρύτερου πολέμου για την Ταϊβάν, ένας πιθανός πόλεμος με την
τουρκόφωνη συμμαχία και μια πιθανή απώλεια της Σιντζιάνγκ είναι κάτι που θα
έκανε κάθε Κινέζο ηγέτη να το ξανασκεφτεί.