Αυτόνομα υποβρύχια ρομπότ θα αναζητούν σαν κυνηγόσκυλα εκλύσεις ραδονίου στον
πυθμένα που συνδέονται με την ενεργοποίηση σεισμικών ρηγμάτων. Επίκεντρο των
ερευνών θα είναι το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο, βορειοανατολικά της
Σαντορίνης, και υδροθερμικό πεδίο της Μήλου. Το πρωτοποριακό ερευνητικό
πρόγραμμα για τις μετρήσεις ραδιενέργειας σε θαλάσσιο περιβάλλον ξεκινάει
φέτος από μια επιστημονική ομάδα από έξι χώρες, με επικεφαλής επιστήμονες από
τα τμήματα Φυσικής και Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το ερευνητικό πρόγραμμα, στο οποίο έχει δοθεί το… πανκ ροκ ακρωνύμιο RAMONES
(Radioactivity Monitoring in Ocean Ecosystems, παρακολούθηση της ραδιενέργειας
σε θαλάσσια οικοσυστήματα), θα διαρκέσει τέσσερα χρόνια και χρηματοδοτείται
από το κοινοτικό πρόγραμμα «Horizon» με 3,9 εκατ. ευρώ. «Υπάρχει ένα μεγάλο
κενό στην επιστήμη για τις μακρόχρονες και αυτόνομες μετρήσεις ραδιενέργειας
σε θαλάσσιο περιβάλλον.
Φιλοδοξία μας είναι να καλύψουμε το κενό αυτό, επενδύοντας σε νέες
τεχνολογίες», λέει ο Θεόδωρος Μερτζιμέκης, αναπλ. καθηγητής στο τμήμα Φυσικής
του Πανεπιστημίου Αθηνών και συντονιστής του προγράμματος. «Εκλύσεις
ραδιενέργειας στο θαλάσσιο περιβάλλον μπορούν να γίνονται από διάφορες αιτίες.
Για παράδειγμα, από κάποιο ατύχημα, όπως αυτό της Φουκουσίμα, από εργασίες
εξόρυξης υδρογονανθράκων, που απελευθερώνουν φυσικά ραδιενεργά στοιχεία που
είναι δεσμευμένα βαθιά στον μανδύα της Γης, ακόμα και από εγκληματικές
ενέργειες, όπως η παράνομη απόρριψη ραδιενεργών στη θάλασσα».
Στη χώρα μας, όμως, υπάρχει μια πιο συνηθισμένη αιτία. «Το βασικότερο με το
οποίο και θα ασχοληθούμε είναι η υποθαλάσσια σεισμική δραστηριότητα.
Γνωρίζουμε ότι στα σεισμικά ρήγματα γίνεται έκλυση φυσικού ραδονίου, που είναι
ραδιενεργό ισότοπο (το οποίο γενικά σε μικρές δόσεις υπάρχει γύρω μας).
Εντοπίζοντας λοιπόν τις εκλύσεις και παρακολουθώντας τες, μπορούμε να δούμε
ποια ρήγματα είναι ενεργά.
Αυτό σήμερα γίνεται με ειδικές σεισμικές μελέτες, οι οποίες όμως κοστίζουν
πολύ και έχουν κάποιες επισφάλειες», εξηγεί ο κ. Μερτζιμέκης. Το πολύ
ενδιαφέρον είναι ο τρόπος που αυτό θα μελετηθεί. «Θα χρησιμοποιηθούν αυτόνομα
υποβρύχια ρομπότ, με τεχνολογία που θα αναπτυχθεί ειδικά για τον σκοπό αυτό.
Τα ρομπότ θα αποφασίζουν μόνα τους πού θα πάνε, σαν κυνηγόσκυλα που αναζητούν
ακτινοβολία. Μέσω αυτών –αλλά και σταθερών μετρητών– θα καλυφθούν μεγάλες
υποβρύχιες εκτάσεις».
Στο Αιγαίο (γιατί θα μελετηθεί αντίστοιχα και η εκβολή ποταμών στη Γαλλία), η
έρευνα θα εστιαστεί σε δύο σημεία, το Κολούμπο και τη Μήλο. «Το Κολούμπο
γνωρίζουμε ότι είναι ένα ενεργό ηφαίστειο, με έντονη υδροθερμική
δραστηριότητα», εξηγεί η Εύη Νομικού, αναπλ. καθηγήτρια στο τμήμα Γεωλογίας
και Γεωπεριβάλλοντος. «Το πεδίο αυτό βρίσκεται δίπλα σε πολύ ενεργά σεισμικά
ρήγματα, όπως της Αμοργού. Αντίστοιχα, στη νότια Μήλο υπάρχει ένα υδροθερμικό
πεδίο που ξεκινάει από πολύ μικρά βάθη, μόλις 1,5 μέτρου, και επίσης βρίσκεται
κοντά σε ένα ενεργό τεκτονικά περιβάλλον. Στόχος μας θα είναι να καταγράψουμε
τις εκλύσεις ραδονίου και να τις συσχετίσουμε με τη δυναμικότητα των
υποθαλάσσιων ρηγμάτων και ηφαιστείων. Γνωρίζουμε άλλωστε ότι οι εκλύσεις
ραδονίου γίνονται πιο έντονες αρκετές ημέρες πριν από τη σεισμική
δραστηριότητα».
Εναρξη το 2022
Η ερευνητική ομάδα αποτελείται, εκτός μέλη των δύο τμημάτων του Πανεπιστημίου
Αθηνών, από επιστήμονες του ΕΜΠ, πανεπιστημίων της Πορτογαλίας, της Γαλλίας
και της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ συμμετέχουν και δύο ιδιωτικές εταιρείες (όπως
γίνεται στα Horizon) από Ισπανία και Γερμανία. Οι πρώτες μετρήσεις θα
ξεκινήσουν το 2022 από τη Μήλο και θα συνεχιστούν στο Κολούμπο μετά τρία
χρόνια. «Το πρόγραμμα αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό γιατί θα χρησιμοποιήσει
πρωτοποριακή τεχνολογία και θα καλύψει ένα κενό στην επιστημονική γνώση.
Επιπλέον, χάρη στο Horizon, η γνώση αυτή θα διαμοιράζεται στο κοινό»,
καταλήγει ο κ. Μερτζιμέκης.