Κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Συρία και την πόλη Αφρίν, ο Τούρκος
υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού αναφέρθηκε στους θανάτους Τούρκων
στρατιωτικών στη Συρία, υποστηρίζοντας ότι το τουρκικό έθνος χρωστάει την
ύπαρξή του σε αυτά τα φέρετρα που είναι τυλιγμένα με την τουρκική σημαία.
Η δήλωσή του προκάλεσε έντονες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης που του
υπενθύμισε ότι το τουρκικό έθνος αναδύθηκε στις μάχη της Καλλίπολης και
στον «Πόλεμο της Ανεξαρτησίας» και όχι στην Εφρίν. Όμως, ταυτόχρονα η δήλωσή
αυτή δείχνει την ιδιαίτερη φόρτιση που έχει για την κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ
Ερνογ το θέα της Συρίας.
Θυμίζουμε ότι η Αφρίν, είναι μια περιοχή κυρίως κουρδική που είχε βρεθεί υπό
τον έλεγχο των κουρδικών δυνάμεων πολιτοφυλακής (YPG) μετά το 2012. Οι
τουρκικές δυνάμεις θα την καταλάβουν το 2018 κατά τη δεύτερη μεγάλης κλίμακας
εισβολή τους στο Συριακό έδαφος, την «Επιχείρηση Κλάδος Ελαίας». Είχε
προηγηθεί, η «Επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη» το 2016 και θα ακολουθήσει το
2019 η «Επιχείρηση Πηγή της Άνοιξης» για να εξασφαλιστεί μια «ζώνη ασφαλείας»
στο συριακό έδαφος. Το αποτέλεσμα είναι τώρα η Τουρκία να έχει μια σημαντική
παρουσία στο συριακό έδαφος, από τον θύλακα της Ιντλίμπ, μέχρι την Αφρίν και
τη βορειοανατολική Συρία.
Βασικός σύμμαχος της Τουρκίας στο έδαφος της Συρίας είναι ο «Συριακός Εθνικός
Στρατός», στην πραγματικότητα ένας συνασπισμός ένοπλων ισλαμικών ομάδων, κατά
βάση αράβων από διάφορες περιοχές της Συρίας αλλά και με ισχυρή παρουσία
Τουρκμένων της Συρίας.
Βιασμοί και απαγωγές από τους συμμάχους της Τουρκίας
Ένα πρόσφατο ρεπορτάζ της ιστοσελίδας Al-Monitor περιέχει αρκετές μαρτυρίες
για τη δράση των ομάδων αυτών. Μία από αυτές αναφέρεται στη μεταχείριση που
είχαν κουρδικής καταγωγής γυναίκες από την Αφρίν όταν οι τουρκικές δυνάμεις
κατέλαβαν την περιοχή μαζί με ένοπλες ομάδες όπως η Ταξιαρχία Σουλτάν
Μουράντ, που ανήκουν στον Συριακό Εθνικό Στρατό και υποστηρίζονται ανοιχτά από
την Τουρκία. Η μαρτυρία αναφέρεται σε κακομεταχείρισμη, ξυλοδαρμό και βιασμούς
των κρατουμένων γυναικών που είχαν ως αποτέλεσμα σημαντικό αριθμό αυτοκτονιών.
Μια πρόσφατη έκθεση του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ για την
κατάσταση στη Συρία αναφέρει σημαντικό αριθμό καταγγελιών για παραβιάσεις
ανθρωπίνων δικαιωμάτων από μέλη του Συριακού Εθνικού Στρατού. Η έκθεση
επισημαίνει ότι το «κενό εξουσίας» που δημιούργησε η εκδίωξη των κουρδικών
δυνάμεων πολιτοφυλακής από την Αφρίν οδήγησε σε συλλήψεις, ξυλοδαρμούς,
απαγωγές και σε κάποιες περιπτώσεις εξαφανίσεις. Συχνά οι συλλήψεις
συνοδεύονταν και από κατάσχεση της περιουσίας ή των ζώων που είχαν στην κατοχή
τους. Οι συλληφθέντες κατήγγειλαν συχνούς και άγριους ξυλοδαρμούς και
βασανιστήρια με σκοπό να ομολογήσουν ότι έχουν σχέση με την προηγούμενη
κουρδική διοίκηση της περιοχής. Σύμφωνα με την έκθεση κατά τη διάρκεια της
κράτησής τους από τον Συριακό Εθνικό Στρατό γυναίκες κουρδικής καταγωγής αλλά
και γιαζίντι ήταν θύματα βιασμών αλλά και άλλων μορφών εξευτελιστικής και
κακοποιητικής συμπεριφοράς.
Οι ένοπλες ομάδες που υποστηρίζει η Τουρκία εμπλέκονται ακόμη σε περιστατικά
όπως η δολοφονία της κουρδικής καταγωγής πολιτικού Χεβριν Χαλάφ που
εκτελέστηκε από υποστηριζόμενους από την Τουρκία ενόπλους στο συριακό έδαφος
το 2019. Η εκτέλεσή της ήταν και μία από τις λίγες που ο Συριακός Εθνικός
Στρατός διερεύνησε και εκδίκασε.
Επίσης οι ένοπλες αυτές ομάδες έχουν συνεργαστεί με την Τουρκία για συλλήψεις
και κρατήσεις Κούρδων της Συρίας, αρκετοί από τους οποίους μετά μεταφέρονται
στο τουρκικό έδαφος όπου και καταδικάζονται συχνά χωρίς στοιχεία για
«τρομοκρατική δράση».
Στρατολογήσεις παιδιών στρατιωτών για να πολεμήσουν στη Λιβύη
Το 2020 είχε έρθει στη δημοσιότητα μια έκθεση που υποστήριζε ότι στις περιοχές
της Συρίας που είχαν υπό τον έλεγχό τους οι φιλοτουρκικές οργανώσεις που
συμμετέχουν στον Συριακό Εθνικό Στρατό γίνονταν στρατολογήσεις παιδιών
στρατιωτών όπως και ότι τέτοια στρατολογημένα παιδιά-στρατιώτες, ηλικίας 15-16
ετών, ήταν ανάμεσα στους Σύριους που μετακινήθηκαν, με τη βοήθεια της Τουρκίας
στη Λιβύη για να πολεμήσουν ως μισθοφόροι στο πλευρό της Κυβέρνησης της
Τρίπολης, την οποία υποστήριζε η Άγκυρα. Θυμίζουμε ότι πρόσφατα, οι
Ηνωμένες Πολιτείες για πρώτη φορά συμπεριέλαβαν την Τουρκία στις χώρες που
εμπλέκονται στη στρατολόγηση παιδιών-στρατιωτών.
Παρά τον μεγάλο αριθμό καταγγελιών σε βάρος των οργανώσεων που στηρίζει στο
Συριακό έδαφος, η Τουρκία εκμεταλλεύεται την παρουσία της εκεί για να
υποστηρίξει ότι είναι ένα ανάχωμα για την υπεράσπιση εκατομμυρίων Σύριων
απέναντι στις κινήσεις της κυβέρνησης Άσαντ. Αυτό φαίνεται και από τον τρόπο
που παρουσιάζουν την κατάσταση μεγάλα δυτικά μέσα ενημέρωσης, αναπαράγοντας το
αφήγημα ότι η Τουρκία εκεί προστατεύει τους αμάχους από τις επιθετικές
διαθέσεις της κυβέρνησης Άσαντ.
Εμπλοκή στο εμπόριο ναρκωτικών
Στις 21 Μαΐου υπήρξε ένα σοβαρό επεισόδιο στα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία.
Σύμφωνα με πληροφορίες εκατοντάδες Σύριοι, ορισμένοι σχετιζόμενοι με τις
ένοπλες ομάδες που υποστηρίζει η Συρία άνοιξαν ένα ρήγμα στο τσιμεντένιο
τείχος που ορίζει το σύνορο και επιτέθηκαν σε έναν τουρκικό συνοριακό σταθμό
στη Ρεϊχανλί της επαρχίας Χατάι. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η έκρηξη αυτή
οργής είχε να κάνει και με την κατάσχεση στις 15 Μαΐου στο λιμάνι της
Αλεξανδρέτας ποσότητας χαπιών Captagon άνω του ενός τόνου και αξίας 37
εκατομμυρίων δολαρίων, που οι αρχές δήλωσαν ότι είχαν προορισμό τα Ηνωμένα
Αραβικά Εμιράτα. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι οι ένοπλες ομάδες που
υποστηρίζει η Τουρκία εμπλέκονται στο εμπόριο ναρκωτικών.
Οι πολέμαρχοι και το ελαιόλαδο
Ο Μοχάμεντ Τζασέμ, γνωστός και ως Αμπού Άμσα είναι επικεφαλής της ταξιαρχίας
Σουλτάν Σουλεϊμάν Σαχ, που ανήκει στον Συριακό Εθνικό Στρατό. Με έντονη
παρουσία στο twitter, έχει μια έντονα φιλοτουρκική στάση και ταυτόχρονα
αναπαράγει την αντικουρδική ρητορική της Τουρκίας.
Ταυτόχρονα έχει διαμορφώσει ένα μικρό φέουδο υπό τον έλεγχο σε ένα τμήμα της
Αφρίν. Σε μεγάλο βαθμό δεν συντονίζεται με τον Συριακό Εθνικό Στρατό αλλά
κυρίως με τις τουρκικές υπηρεσίες.
Το φέουδο αυτό σημαίνει και σημαντικές πηγές εσόδων για τον Τζασέμ. Από τα
διόδια που εισπράττει από τα αυτοκίνητα που περνούν από τα checkpoints που
ελέγχει, μέχρι το ελαιόλαδο.
Στην αρχή οι ένοπλοί του έκοβαν τα ελαιόδεντρα των κυρίως Κούρδων καλλιεργητών
και τα πουλούσαν. Όμως, σταδιακά άρχισαν να καλλιεργούν ελαιόδεντρα σε
περιοχές που έχουν κατασχέσει. Το ελαιόλαδο που παράγεται πωλείται μέσω
ενδιαμέσων στην κεντρική ένωση συνεταιρισμών της Τουρκίας που το εξάγει.
Εκτιμάται ότι το μεγαλύτερο μέρος της ετήσια παραγωγής ελαιόλαδου της Αφρίν,
που φτάνει τις 30.000 τόνους καταλήγει στην Τουρκία και γίνεται «τουρκικό
προϊόν».